To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

Legirlangan poMatlar. 
Kam legirlangan poMatlar qurilish tizimida 
ko‘proq ishlatiladi. Bu poMatlar tarkibida uglerod miqdori 0,2 foizdan 
oshm asligi shart, aks holda poMatning plastikligi va korroziyaga 
chidamliligi pasayadi hamda payvandlash qiyinlashadi. Yuqori sifatli 
poMatlar kafolatlangan xossalariga ko‘ra 15 kategoriyaga boMinadi. 
Legirlovchi q o ‘shim chalar poMat xossasini quyidagicha yaxshilaydi: 
marganes poMatning m ustahkam ligini, qattiqligini va yedirilishga 
bardoshligini, kremniy va xrom mustahkamligi va olovbardoshligini; 
mis poMatning korroziyaga chidamliligini oshiradi, nikel esa poMatning 
zarbiy mustahkamligini, qovushoqligini oshiradi. Nikel, xrom va mis bilan 
legirlangan poMatlar plastikligi yuqori, yaxshi payvandlanadi. Ular asosida 
sanoat va fuqaro qurilishi konstruksiyalari, ko‘priklar proletli qurilmalari 
va shu kabilar tayyorlanadi.
Metall konstruksiyalar tayyorlashda kam uglerodli, kam legirlangan 
ВСтЗсп5, 10ХСНД, 15ХСНД, 09Г2С, 10Г2СДуа boshqa markadagi 
poMatlar ishlatiladi. 0 ‘rtacha va ko‘p legirlangan poMatlar tarkibiga 
xrom-nikel, xrom-nikel-marganes legirlovchi qo‘shimchalar kiritiladi. Bu 
poMatlar korroziya muhitiga chidamli boMadt.
150

---

Prokatlash 
usulida profillangan poMat buyumlar tayyorlanadi. Bu 
usulda poMat 
quyma prokat stanining aylanadigan j o ‘valari orasidan 
o'tkazilishi 
natijasida muayyan profil shaklga kiradi. PoMat sovuq va issiq 
holda 
prokatlafflteli. Prokatlash jarayonida poMat zagatovka cho‘ziladi, 
siqiladi 
va ingichkalashadi. Issiq holda poMatni prokatlab yumaloq, 
kvadrat, 
burchaklik, quvur, shveller, qo‘shtavr, profilli armaturalar va shu 
kabilar 
tayyorlanadi. Prokatlashning sovuq holda cho‘zish usulida poMat 
zagatovka 
kichik teshiklardan (filerlar) o ‘tkazib ingichkalanadi. Cho‘zish 
usulida sim, kichik diametrli quvurlar va shu kabilar tayyorlanadi.
Bolg‘alash. 
Bu usulda cho‘glangan poMat zagatovkaga bolg‘a zarblari 
bilan ishlov berilib, kerakli shaklga keltiriladi. Bolg‘alash usulida bolt,