To sh k en t axborot texnologiyalari universiteti

Modemlar kompyuterlarning telefon tarmog'iga ulash uchun
ishlatiladi. «Modem» atamasi ushbu qurilmaning asosiy funksiyalarini
yorituvchi modulatsiya va demodulatsiya so'zlarining bosh qismlarini
birlashmasidan kelib chiqqan. Shuni aytish kerakki, telefon tarmoqlari
juda awal, kompyuterlar qurilmalari yaratilgunga qadar vujudga kelgan
va umuman raqamli axborotlarni uzatish imkoniyatiga ega emasdi.
Telefon tarmog'i analog signallami uzatish uchun mo'ljallangan.
Modemning vazifasi xuddi shunday telefon tarmog'idan kelayotgan
analog signallami raqamli ko'rinishga o'zgartirishdan iborat va ak­
sincha (1 .13-rasm).
1.13-rasm. Modem.
3 - R .P . A b d u ra x m o n o v , v a b o sh q . 
33

---

Undan tashqari, telefon tarmoqlari simfonik orkestr kuyidan farqli, 
juda kichik chastota oralig'idagi inson tovushini uzatish uchun 
moslashtirilgan. Va nihoyat, telefon liniyasi signalni uzatuvchi va 
qabul qiluvchi ikki o‘tkazgichdan iborat. Bunday ish rejimini ta ’­
minlash uchun avtomatik telefon stansiyalarda (ATS) maxsus kom- 
mutator qurilmasi ishlatiladi. Lekin bu qurilma ham kompyuterlami 
telefon liniyasi orqali o'zaro bog'lashni yengillashtirmaydi.
Oxirgi yillardagina yangi raqamli ATS lami foydalanishga tushirish 
orqali yirik sanoat markazlarida sharoit biroz yaxshi tomonga o'zgardi.
Ammo telefon tarmoqlari rivojlanishining zamonaviy bosqichida, 
telefon liniyasi orqali modem yordamida Internetga ulanish uchun, 
har xil turdagi ATS larni bir biri bilan mos ishlash optimal variantini 
tanlash zarur. Odatda, bir xil turdagi ATS lar orasida telefon bogianishi 
orqali yaxshi aloqa kanali o'matiladi, shuning uchun o'z provay- 
deringiz serveriga bog'lanish uchun, o'zingizning ATS ingiz bilan bir 
xil turdagi ATS ga tegishli telefon tugunlarini bilib oling. Odatda, 
yirik provayderlar analog va raqamli ATS lar uchun har xil telefon 
tugunlarini taqdim qiladi. Yaxshisi provayder bilan shartnoma tuzish- 
dan yoki uning kartochkasini sotib olishdan oldin aloqa sifatini tekshi­
rish uchun sinov ulanishlarini amalga oshiring.
Modemning asosiy texnik parametri uning ma’lumotlarni uzatish 
tezligi hisoblanadi. Dastlabki modemlar 300 bit/s tezlikda ishlagan, 
zamonaviy modemlaming tezligi esa 56 Kbit/s gacha yetadi. Ammo 
ushbu raqamlarga ehtiyotkorroq munosabatda bo'lish kerak. Birinchi- 
dan, modemlar juda kam hollarda maksimal tezlikda ishlaydi. Stansiya- 
dagi va liniyadagi doimiy shovqinlar oqibatida, odatda, past tezlikli 
ulanishlar o'matiladi, ushbu shovqinlar oqibatida vujudga keladigan 
xatoliklar esa m a’lumotlami qaytadan uzatishni talab qiladi. Ikkinchi­
dan, zamonaviy modemlar ma’lumotlarni uzatishdan oldin ulami 
siqadi. Shunday qilib, matnli faylning real uzatish tezligi modemning 
maksimal uzatish tezligidan ham oshib ketishi mumkin. Xuddi shun­
day, modem tomonidan amalga oshiriladigan siqish, arxivlangan 
m a’lumotlami uzatishda hech qanday foyda bermaydi.
Ixtiyoriy modem asosida, soni unchalik ko'p bo'lmagan ishlab 
chiqaruvchilaming biri tomonidan ishlab chiqariladigan maxsus mik- 
rosxema va modem ishlab chiqaruvchi kompaniya tomonidan yara­
tilgan Firmwore deb nomlanuvchi maxsus dastur yotadi. Xuddi shu 
dastur modem imkoniyatlarini, aloqa protokollarini va oxir oqibat
34

---

uning ish sifatini belgilaydi. Modem xotirasiga Fyomvareni yozish 
«proshivka» deb ataladi. Tabiiyki, mahalliy telefon liniyalari afzallik- 
larini hisobga olgan Fyomvareli modem tanlagan m a’qul, ya’ni lokal 
«proshivka» li. Masalan, MDH davlatlari uchun moslangan qurilmalar.
Modemlar qurilish jihatidan quyidagilarga bo'linadi:
— ichki — inglizcha Intyonel so'zi bilan;
— tashqi — Ikstyonel deb belgilanadi.
Ish sifati nuqtayi nazaridan bir turdagi modemlar orasida farq 
mavjud emas. Ichki va tashqi modemlarning orasidagi tanlovga 
quyidagi omillar ta ’sir ko'rsatadi: