|
¤ТМИШГА НАЗАР | ВЗГЛЯД В ПРОШЛОЕ | LOOK TO THE PAST
№4 | 2021
35
kafolatlagan. Shu o‘rinda jahonda xayriya ishlarida etakchi mavqeiga ega bo‘lgan bir qator jamoat
fondlarini aytib o‘tishni o‘rinli deb bildik:
1. «Stichting INGKA». (Niderlandiya). Bu xayriya tashkiloti zamonaviy arxitektura va
dizaynrlik sohasini rivojlantirishda har yili o‘rtacha 10 million dollar mablag‘ xayriya qiladi.
2. «Bill-Melinda Gates Foundation». (AQSh). Bu xayriya tashkiloti og‘ir jiddiy kasalliklarga
qarshi kurash usullarini ishlab chiqish bo‘yicha tadqiqodlarni qo‘llab quvvatlaydi.
3. «Wellcome Trust». (Buyuk Britaniya). Bu xayriya tashkiloti ekologik muhitni tozaligini
ta’minlash faoliyati bilan shug‘ullanadi.
Osiyo qit’asida esa xayriya tashkilotlari bajaradigan vazifalari nuqtai nazardan biroz
oʻzgacharoq tashkiliy-huquqiy maqomga ega. Xususan, Xitoyda jamoat fondlari faoliyati ma’lum bir
ehtiyojmand shaxslarga emas, balki toʻgʻridan toʻgʻri sohalarni isloh qilish hamda rivojlantirishga
qaratiladi. Misol uchun: qashshoqlikni qisqartirish; ta’lim sohasini rivojlantirish; sogʻlom
turmushtarzini targʻib qilish; Xitoy xalq respublikasidagi xayriya ishlarining boshqa ayrim
davlatlardan farqli jihatlaridan biri shundaki, bu erda har qanday tashkilot xayriya akciyalarini
oʻtkazish huquqiga ega. Agarki biz yuqorida keltirilgan bu boradagi germaniya yoki angliya
qonunchilik amaliyotini hisobga oladigan boʻlsak u erda nisbatan ijtimoiy dasturlar faqat belgilangan
nizom asosida amalga oshirilishini koʻrishimiz mumkin. Demoqchi boʻlganimiz, Evropada agarki
xayriya ishlari oʻsha korxona ish nizomiga kiritilmagan boʻlsa bu tadbirlarni tashkil qilish maxsus
davlat hokimiyati boshqaruv organlarining ruxsatnomasi va roziligi bilan amalga oshiriladi. Oʻrta
Osiyoda esa, insonlarga yordam berish, ularni har tomonlama qoʻllab quvvatlash xalqimizning
ijtimoiy ongiga singishgan ijobiy fazilatdir. Bu fazilat insonlarning turmush faoliyati bilan
chambarchas bogʻliq. Jumladan yurtimizda ham xayriya tashkilotlari faoliyatiga nisbatan munosabat
ijobiy holatda. Negaki bu kabi ishlar milliy qadriyat sifatida jamiyat ijtimoiy hayotidan muqim oʻrin
egallagan.
Qisqa qilib aytganda, mamlakatlar ijtimoiy himoya tizimida xayriya tashkilotlari qanchalik
muhim o‘rin tutmasin, qat’iy tartibga solingan qonunchilik asoslari yordamida jamoat fondlari davlat
hokimiyati boshqaruv organlari bilan o‘zaro hamkorlikda ish olib borishlari maqsadga muvofiqdir.
Fikrimizcha, nodavlat notijorat tashkilotlar davlat boshqaruvida alohida ahamiyatli sector
hisoblanadi. Bu sector faoliyatining to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi shubhasiz davlat islohotlari
samaradorligida muhim omil bo‘ladi. Biroq, shunday holatlar mavjudki ular xayriya faoliyatiga
to‘g‘ridan to‘g‘ri salbiy ta’sir o‘tkazadi. Jamoat fondlari faoliyati bo‘yicha aholi orasida
ma’lumotlarning yetarli emasligi; xayriya tashkilotlari moliyaviy hisobotlarining ochiq emasligi;
muhtojlarga xayriya tashkilotlari tomonidan ajratiladigan mablag‘larning o‘z manzillariga yetib
bormasligi kabi bir qator salbiy oqibatli vaziyatlar xayriya faoliyatlarining cheklanib qolishiga sabab
bo‘ladi. Fuqarolarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash va himoya qilish, shu jumladan ularning moddiy
ahvolini yaxshilash; muhtojlarni, ishsizlarni, nogironligi bo‘lgan shaxslarni va boshqa shaxslarni
ijtimoiy reabilitatsiya qilish; sog'lom turmush tarzini targ‘ib qilish; atrof-muhitni muhofaza qilish
kabi bir qator sohalarda jamoat fondlarining ta’sir doirasini kengaytirish fikrimizcha maqsadga
muvofiqdir. Bugungi kunda yurtimizda nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini kengaytirish va
ularni qo’llab quvvatlash va ular faoliyatini tartibga solish borasida normativ huquqiy hujjatlarning
to’liq kompleksi ishlab chiqilgan. Xususan, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, “O’zbekiston
Respublikasi jamoat birlashmalari to’g’risida”gi, “O’zbekiston Respublikasi Nodavlat notijorat
tashkilotlari to’g’risida”gi, “O’zbekiston Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatining kafolatlari
to’g’risida”gi, “O’zbekiston Respublikasi jamoat fondlari to’grisida”gi qonunlari shular
jumlasidandir. Bu borada yaratilgan qonunchilik asoslari ular faoliyatlarini shaffofligini ta’minlashga
xizmat qiladi.
Xayriya ishlari mamlakatimiz taraqqiyot bosqichining keyingi davrlarida davlat ijtimoiy
himoya tizimining muhim boʻgʻinlaridan biriga aylandi. Kam ta’minlangan oilalar, nogironligi
boʻlgan shaxslar, yolgʻiz keksalar moddiy ahvolini yaxshilash, ularning salomatligi bilan bogʻliq
muammolarni bartaraf etish shubhasiz davlat byudjeti hisobidan amalga oshiriladi. Bu masalada
soʻzsiz davlat bosh islohotchi hisoblanadi. Zotan, insonlarning huquqiy ongi shakllanib, jamiyat
rivojlanib borar ekan, fuqarolik institutlarining, shu jumladan, jamoat fondlarining ham davlat
Do'stlaringiz bilan baham: | 
