Тми, профессор, и ф. н

www.interfinance.uz 

2
Биз биламизки, инсоният юз берган воқеа-ҳодисаларни бир томондан, 
назарий жиҳатдан, иккинчи томондан эса илгари сурилган ғоя, назарий 
фикрларни амалиёт натижалари орқали асослаб беришга ҳаракат қилган. 
Иқтисодий фаолият, иқтисодий қонунлар ҳам реал ҳаётда, амалиётда юз 
бераётган муносабатларни назарий жиҳатдан асослашни, илгари сурилган 
назарий фикрлар, таклифларни амалда қўллаш натижаларини ўрганишни 
объектив зарур қилиб қўяди. Бу ўз навбатида уларни иқтисодий кўрсаткичлар 
орқали ифодалашни талаб қилади. Чунки улар ёрдамида у ёки бу ҳодисаларни, 
фаолиятни, жараённи таҳлил қилиш, таққослаш осонлашади, ҳамда ҳар бир 
фаннинг асосий вазифаси илмий тахмин қилиш, прогноз орқали келажакка қадам 
ташланади.
Кишилик жамияти тарихий тараққиётининг бош муаммоси – 
ресурсларнинг чекланганлиги шароитида чексиз эҳтиёжларни қондириш 
муаммосига дуч келгач, дастлаб, инсон табиатдаги неъматлар барчага бирдай 
қарашли бўлган пайтда, бор неъматларни истеъмол қилиш оқибатида очликка 
маҳкум бўлишдан деҳқончилик ва чорвачиликни ўрганиш, яъни ишлаб 
чиқаришни бошлаш билан йўл топган бўлса, кейинги босқичда уларни пала-
партиш, самарасиз ишлатишдан хусусий мулкни шакллантириш, мулкчилик 
муносабатлари келиб чиқиши, мувофиқ равишда мулк ҳуқуқларини белгилаш, 
билан йўл топди.
Кейинги босқичларда эса бутун диққат ресурслардан тежаб-тергаб 
фойдаланишга қаратилди. Барча иқтисодий фанлар учун иқтисодиётнинг бош 
муаммоси умумий, шунинг учун ҳам ҳаммасида диққат охир-оқибат 
ресурслардан самарали фойдаланишни ўрганиш, янги-янги йўлларини топишга 
қаратилган. Қолаверса, барча ихтиролар, инновацион ғоялар ҳам – ҳаммаси 
ресурсларни тежаш, самарадорликни оширишга йўналтирилган.
Маълумки, дастлаб амалий синовлар натижасида тажриба ортиб ҳаётий 
тафаккур
1
ривожланиб борган. Бунда одамлар амалий масалаларни ечишда 
оқилона мақсадга, натижага асосланишган. Ҳаётий тафаккур рационал 
танловнинг ластлабки қоидаларини аниқлаш, ишлаб чиқиш имконига эга бўлган. 
Бу қонун-қоидалар халқ донишмандлиги сифатида авлоддан авлодга ўтиб 
келган. Уларнинг кўпи халқ мақоллари, донишмандларнинг ўгитларида ўз 
ифодасини топган. Масалан, ўрмонда ўтин билан савдо-сотиқ қилинмайди, кўл 
бўйида эса балиқ билан. 
Ҳаётий тафаккур ўзининг тарихий чегарасига эга. Бу кўп асрлик қўл 
меҳнатининг ҳукмронлигидир. Ана шунинг учун ҳам бош муаммони ечиш учун 
аждодларимиз диққат-эътибори қандай қилиб ҳаёт кечириш учун зарур 
1
Ҳар бир киши ёшлигидан бошлаб, оила аъзоларини кузатиши, уй хўжалиги ишларида қатнашишиши туфайли 
ҳаётий тафаккурга эга бўлади. 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий электрон журнали. № 5, октябрь, 2017 йил