“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında islewdegi mashqalalar hám sheshimler”

“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında 
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
тушунчаларини кенгайттиришда «Эл тупурса кўл бўлур», «Энг баланд минора ҳам 
ердан кўтарилган», «Яхши одам юрт тузар, ёмон одам юрт бузар», «Бир таёқни 
синдирмоқ мумкин, кўп таёқни букиб ҳам бўлмас», «Давлат – лашкарлару 
фуқароларининг садоқати ва фидойилиги қудратлидир», «Беткай келар бел қолар, 
Беклар кетар, ел қолар» сингари доно ўгитларини вақти-вақти билан қўллаб туриш 
муҳим омил саналади. 
Аҳамиятли ва қизиқарли томони шундаки, ҳар эл ва ҳар шаҳарда Адолат амири тайин 
этилган. Сипоҳ ва раият орасидаги урф-одатларга оид низоли ишлар ҳақида маълумот 
бериб туриш уларнинг асосий вазифаси ҳисобланган. Давлат ишларидаги бундай 
тартиб, қонун бузилишининг олдини олишда жуда қўл келган, бошқа жиҳати, 
мамлакатда, бошбошдоқликнинг бошланиб кетиши ва авж олишига йўл қўймаган. 
Соҳибқирон бобимизнинг нақл-ривоятлари ва панд-насиҳатларидан моҳирона 
фойдаланишда «Бизким, мулки Турон амири Туркистонмиз. Бизким миллатларнинг 
энг қадимги ва энг улуғи, туркнинг бош бўғинимиз», «Уламо билан суҳбатда бўл ва 
пок ниятли, тоза қалбли кишиларга талпин. Буларнинг ҳиқматларидан улуш тланиб, 
муборак нафслари билан дуо-фотиҳа беришларини илтимос қил» каби сатрлари 
моҳиятини сингдириш катта тарбиявий аҳамиятга эгадир. Сўз ват ил қудрати, фикр 
ҳақида тушунчаларини шакллантиришда сахнавий кўринишлар, эпизодик ролларда 
ижросида ноанъанавий шаклларда буюк сиймонинг «Ҳар кимдан кенгаш олдим, ҳар 
кимдан фикр ўргандим қайси бири фойдалироқ бўлса уни кўнгил хазинасида сақлаб 
ишлата билдим», «Қиличим ўткир бўлсада, ўйлаб қинидан чиқардим, ширин сўз айтиб, 
ғанимнинг иймон топмоғига йўл очдим», «Тил қиличдан ўткир», «Сўзлагувчи гап 
нодон ерур, тингловчи доно ўлсин», «Ботир жангда билинар, доно - машваратда», 
«Бошқа қилич келса-да, рост сўзла», «Бир калима ширин сўз қилични қинга киритар» 
сингари ўгитларини келтириб ўтиш жоиз. 
Рост ва душманлик тушунчаларини сингдиришда саркарданинг «Фарзандлар, 
қариндошлар, ошна-оғайни, қўшнилар ва мен билан бир вақтлар дўстлик қилган. Барча 
одамларни давлату-неъмат мартабасига эришганимда унутмадим, ҳақларини адо 
этдим», «Дўст-душмандан кимки менга илтижо қилиб келгундек бўлса, дўстларга 
шундай муомала қилдимки, дўстлиги янада орти, душманларга эса шундай 
муносабатда бўлдимки, уларнинг душманлиги дўстликка айланди», «Ақлли душман 
жоҳил-нодон дўстдан яхшироқ», «Содиқ ва вафодор дўст улким ўз (душмани деб) 
дўстидан ранжимайди, дўстининг душманини ўз душмани деб билади». «Агар керак 
бўлса дўсти учун жонини ҳам аямайди», «Дўстлик синовда чиниқади», «Душманнинг 
кулгани – сирини билгани», «Душмандан қўрқма, мунофиқдан қўрқ» каби ўгитлари 
сермулоҳазали ва теран моҳияти ила ўқувчи-ёшлар қалбида эзгулик сарчашмаларини 
сингдиришга узвийликни таъминлайди. 
Ҳақиқатан ҳам, Амир Темур баркамол авлодни шакллантириш ғоясини амалга 
оширишга алоҳида аҳамият берди. У ўз тузукларида қайд этадики: «Тажрибамда 
кўрилганким, онги қатъий, тадбиркор, ҳушёр, мард ва шижоатли бир киши мингта 
тадбирсиз, лоқайд кишидан яхшироқдир» деган ҳикмати бугунги кунда 
мамлакатимизда бозор иқтисодиётини ҳар томонлама ривожлантириш, тадбиркорлик 
ва ишбилармонликни қўллаб-қувватлаш, ватанга, халқимизга хизмат қиладиган 
баркамол инсонни вояга етиштиришда дастуруламал бўлмоғи керак. Жумладан, 
бугунги кунда коллеж ва мактаб битирувчилари учун тадбиркорлик фаолиятини 
бошлаш ҳамда кенгайтириш учун зарур шарт-шароитлар яратиб берилаётгани буюк 
бобомиз ўгитларининг рўёби деб қарашимиз мумкин.

---

Qaraqalpaqstan 
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
189