Tkti shahrisabz filiali 22-20-guruh talabasi

TKTI Shahrisabz filiali 5-20-guruh talabasi Qurbonov sirojiddinnbing ”Falsafa” fanidan tayyorlagan

Mustaqil ishi

Mavzu:Til, ong va tafakkur imkoniyatlari

Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi.
Til mehnat va ijtimoiy ong bilan birgalikda bir-biriga oʻzaro bogʻliq boʻlgan, insonni hayvondan farqlovchi 3 ta eng muhim xossalardan birini tashkil etadi. Ushbu hossalar ichida mehnat muhim ahamiyatga ega boʻlib, u jamiyat mavjudligining moddiy asosi hisoblanadi.
Til falsafasi tilning kelib chiqishi, mohiyati, kishilik jamiyatiga tasiri va insoniyat sivilizatsiyasi bosqichlaridagi orni, roli, ahamiyatini falsafiy mushohada qilish bilan shugullanuvchi falsafaning bir bo’limidir. Mazkur atama borliq va tafakkur ortasidagi ozaro munosabatlar, shuningdek bu munosabatlarni ifodalovchi va izohlovchi nazariy-metodologik bilimlarni organishga yonaltirilgan tadqiqotlar natijalarini ozida aks ettiradi.
Til Falsafasi
Til imkoniyatlari
«Mening o’z muhitimga bo’lgan munosabatim meninng ongimdir» deb yozgan K.Marks.
Ong — psixik faoliyatning oliy shakli. U faqat insonga xos fenomendir. Ong, uning mohiyati masalasi eng qadimgi muammolardan biri. Ongni dastlab diniy va mifologik qarashlar doirasida tushuntirishga uringanlar. Ongni diniy tushuntirish uni iloxiy hodisa, xudo yaratgan moʻʼjiza tarzida talkin qilishga asoslanadi. Koʻpgina dinlarda inson ongi buyuk ilohiy aqlning namoyon boʻlish shakli tarzida tavsiflanadi. Bunday qarashlarning ildizi juda qadimiy boʻlsada, ular hamon oʻzining koʻplab tarafdorlariga ega. Kimki olam va odam yaratilganligini tan olar ekan, ong ham yaratganning qudrati deb hisoblaydi.
Karl Marks
Ong - nafaqat psixologiya, balki falsafiy fanning asosiy tushunchalaridan biri.
Falsafada ong boshqa muhim falsafiy tushuncha bilan qiyoslash orqali ochiladi. Shuning uchun ongning mohiyatini tushunish materiya va ong o'rtasidagi munosabatlar masalasini hal qilish usuliga, ongni tushunishga bog'liq bo'lib chiqadi.
Ong ikki o'lchovli hodisadir:
birinchidan, u tashqi dunyo, ob'ekt haqidagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi;
ikkinchidan, u ham tashuvchining o'ziga, sub'ektiga qaratilgan, ya'ni ong vazifasini bajaradi.
Ongni shakllantiradigan narsalar dunyo tasviriga shaxsning o'zi, uning harakatlari va holatlari kiradi.
Ong idrok etish va anglash qobiliyatidir, shuning uchun har qanday tirik mavjudotning asosi hisoblanadi. Tirik mavjudotlar teng bo'lmagani va xilma-xilligi juda ko'p bo'lgani uchun, ong ham shundaydir: u kamolot cho'qqilariga yoki tanazzulning tubiga qarab cheksiz rivojlanish imkoniyatlariga ega.
.. ong cheksiz darajada o'sish imkoniyatiga ega." - Dalay Lama
“Nur va ong bir narsaning ikki jihati. Nur bor joyda ong bor. "-Samael Aun Weor, “Buyuk qo'zg'olon” asarida (1976)
Samael Aun Weor,
Dalay Lama
Ong nafaqat eng muhim va moslashuvchan, balki miya ega bo'lishi mumkin bo'lgan eng qiyin xususiyatlardan biri sifatida ko'riladi.
Nemis klassik falsafasining yirik vakili, ob‘ektiv idealist Gegel (1770 – 1831) esa borliq ongning mahsuli deydi. Uning fikricha ong, insonning oddiy ongi bo’lmagan, undan tashqaridagi ongdir, dunyoviy ruhdir. Gegel falsafasida inson muammosi o’z – o’zini anglash fenolinologiyasi muammosidir. Uningcha insoniylikning mohiyati o’zini – o’zi anglash bilan barobardir.
Zigmund Freydning ta‘kidlashicha inson ruhiy olami uch bosqichdan tashkil topadi:
1) «Men» - onglilik yoki ong;
2) «Mendan yuqori» - ijtimoiy ong;
3) «U» - ongsizlik.
Tafakkurning psixik jarayon sifatidagi umumiy xususiyatlari.
Tafakkur – bu o‘z tuzilishi va turlariga ega bo‘lgan o‘ziga xos faoliyat. Tafakkurning turlarga bo‘linishi shakli, xususiyati, ochib berilganlik, yangililik va voqelikka moslik darajasiga ko‘ra amalga oshiriladi
Tafakkur mazmundorligi deganda insoning tevarak-atrofdagi moddiy voqelik to’g’risida ongda qay miqdorda, ko’lamda mulohazalar, muhokamalar, fikrlar, muammolar, tushunchalar joy olganligi nazarda tutiladi. Insonda sanab o’tilgan xarakterdagi g’oyalar to’lib toshsa, shunchalik tafakkur mazmundor bo’ladi. Kishilar bir-birlaridan birinchi navbatda tafakkurning mazmundorligi bilan tafovutlanadi.
Tafakkurning chuqurligi deganimizda moddiy dunyodagi narsa-hodisalarning asosiy qonunlari, qonuniyatlari, xossalari, sifatlari ularning o’zaro bog’lanishlari, munosabatlari, tafakkurimizda to’liq aks etganligini tushunishimiz kerak. Tafakkur arsenalida joylashgan narsalarning qay yo’sinda sistemalashganligiga qarab to’g’ri va ratsional yo’l nazarda tutiladi, u yoki bu shaxsning tafakkur chuqurligi to’g’risida qat’iy bir qarorga kelish mumkin.
Tafakkurning kengligi o’zining mazmundorligi, chuqurligi kabi sifatlari bilan muntazam aloqada bo’ladi. Insonlardagi narsa va hodisalarning eng muhim belgi, xususiyatlarini o’zida mujassamlashtirgan o’tmish yuzasidan, hozirgi davr haqida, shuningdek, kelajak to’g’risida mulohazalar, muammolar va tushunchalarni qamrab olgan tafakkur keng tafakkur deyiladi.
Xulosa
Shunday qilib, fikrlash jarayoni insonning butun hayoti davomida mustaqil va umumiy funktsiyadir. Fikrlash pedagogik va etakchilik faoliyatida puxta o'ylashni talab qiladi. Fikrlash - bu ma'lum bir mavzudagi dunyoning haqiqiy rasmini aks ettiruvchi, inson xulq-atvorining yo'naltiruvchi funktsiyasi. Qachon o'qitish faoliyati hisobga olinishi kerak rivojlanish psixologiyasi... Faoliyatni boshqarishda har bir kishining o'ziga xosligini va shu bilan birga ushbu korxona me'yorlariga muvofiqligini hisobga olish kerak. Fikrlash fazilatlari har kimda har xil yo'llar bilan rivojlanadi, lekin urf-odatlar va xulq-atvorning belgilangan me'yorlaridan chetga chiqmaslik kerak. Ilmiy-texnik inqilob doimo zamonaviy ongning tuzilishini o'zgartiradi, aqliy operatsiyalarni soddalashtiradi va umumiy ko'rib chiqish uchun yangi farazlarni taqdim etadi. Yuqorida aytilganlarning hammasi dunyoni anglash va inson ongi imkoniyatlarini o'rganish uchun yangi intellektual faoliyat yo'nalishlarini ochib beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Psixologiya. R.S.Nemov tahrir. "Valdos" 2003 yil
2. Inson tafakkurining psixologik mexanizmlari. Malanov S.V. tahrir. "Moskva psixologik va ijtimoiy instituti" 2003 yil
3. Umumiy psixologiya. Maklakov A.G. tahrir. "Piter" 2006 yil
4. Psixologiya va pedagogika savol-javoblarda. Piter V.A. tahrir. "Istiqbol" 2004 yil