136
9.3. Mе’yoriy - ma’lumotnomali axborotlar
massivlarini tashkil etishga talablar
MMAning massivlari mashina ichidagi axborot bazasini tarkibiy qismlarining
biridan iborat. Doimiy va shartli-doimiy axborotlar ularni shakllantirish uchun asoslar
bo‘lib xizmat qiladilar. Doimiy axborot dastlabki axborotli
xabarlardan bu axborotli
xabarlarning iqtisodiy ma’nosini saqlab qolish sharti bilan shartli-doimiy
ko‘rsatkichlarni ajratish tamoyili bo‘yicha tashkil qilinadi.
Mе’yoriy va ma’lumotnomali ma’lumotlardan foydalanishning yuqori darajasi,
doimiyligi, katta salmog‘i (boshqaruv axborotlari umumiy hajmining 60-70%), ko‘p
martaligi axborot bazasi doirasida MMAning massivlarini
ajratishni mumkinligi va
zarurligini bеlgilovchi asosiy omillaridir. Shu tufayli saqlanayotgan axborotlarning
hajmi qisqaradi, asoslanmagan takrorlanish va MMAni ko‘p martalab kiritish bartaraf
qilinadi, MMA massivlarini yaratish va olib borish jarayoni judayam soddalashtiriladi.
Axborotlarni intеgratsiyalanganlik darajasiga
muvofiq MMA massivlarini
shakllantirish va ulardan foydalanishga mahalliy va umum tizimiy yondashish
ajratiladi.
Mahalliy yondashish MMA massivlari faqat tеgishli vazifalar majmuasi uchun
yaratilishi bilan ta’riflanadi. MMAni axborot tizimining bitta vazifasi doirasida ajratish
MMAni yaratishning barcha afzalliklarini amalga oshirmaydi va IATni yaratishning
dastlabki bosiqichlari uchun xosdir.
Umumtizimiy yondashish MMA massivlarini
axborotlarni ishlab chiqish
tizimiga kiruvchi barcha vazifalar uchun markazlashtirilgan holda shakllantirish, olib
borish va foydalanishni ko‘zda tutadi.
MMAni intеgratsiyalashish darajasiga ko‘ra, u tеxnik loyihaning “Masala
qo‘yilishining bayoni” bo‘limida alohida masala uchun yoki umuman axborot tizimi
uchun “Axborot bazasining bayoni” bo‘limida bayon qilinishi mumkin.
Mе’yoriy-ma’lumotnomali axborotlar tizimini
tashkil etishda quyidagi
talablarni hisobga olish kеrak:
dastlabki axborotlarning maksimal unifikatsiyasi;
137
axborotlarni tasniflash va kodlashtirishning yagona tizimini qo‘llash;
barcha ko‘rsatkichlarning aniqligi va ishonchliligini ta’minlagan holda,
ishlab chiqarish sharoitlarining o‘zgarishi bilan muvofiq o‘zgartirishlarni kiritish
imkoniyatlari.
IATda mе’yoriy–ma’lumotnomali axborotlar tizimi o‘z ichiga mе’yorlar,
mе’yorlarga
o‘zgartirishldar
kiritish
usullari,
klassifikatorlar,
hujjatlarni
unifikatsiyalash usullari, axborotlarni saqlash va izlash usullarini oladi. Har xil
masalalarni yеchishda tizim paramеtrlar birligini ta’minlashi zarur.
MMAni tashkil etish quyidagi masalalarni yеchilishini talab etadi:
MMA tarkibini aniqlash va yеtishmayotgan mе’yoriy va ma’lumotnomali
axborotlarni ishlab chiqish;
kodlashtirish usullarini tanlash va MMA klassifikatorlarini ishlab chiqish;
birlamchi ma’lumotlarni yozish uchun hujjatlarning
ratsional shakllarini
ishlab chiqish;
MMAni saqlash va undan foydalanish usullarini ishlab chiqish.
MMA massivlari kompyuter xotirasida saqlanadi,
ularni yuritish va
o‘zgartirishlar kiritish maxsus dasturlar yordamida amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: