Tizimli platani tanlash va o’rnatish

1.1. Tizimli plataning vazifasi va ishlash tamoyili

Ba’zan ona (motherboard) yoki asosiy plata (main board) deb ataluvchi tizimli plata (system board) kompyuterning asosiy bog‘lamalaridan hisoblanadi. Tizimli plataning asosiy vazifasi – kompyuterning hamma bog‘lamasini konstruktiv bitta qurilma sifatida birlashtirishdir (1-rasm). Haqiqatdan ham, tizimli plata kompyuterning asosiy ko‘rsatkichlarini, masalan, qanday protsessorni qo‘llash kerakligini, qaysi tezlikda protsessor bilan tezkor xotira axborot almashina olishini belgilab beradi.

Tizimli plata ko‘p qatlamli tekstolitdan tayyorl angan bosma plata ko‘ri nishida bajariladi. Qatl amlarning soni 12 tagacha bo‘lishi mumkin, ammo ko‘pinc ha 8 ta qatlamli bos ma plata ishl atiladi. Har bir qatlam ora sida mikro sxemalarni, qarshiliklar ni, kondensatorlarni va raz yomlarni o‘zaro ulanishini ta’minlab turuvchi, yupq a metall qoplamadan ishlang an bosma o‘tkazgichlar joylashgan. 2-rasm da Gigabyte komp aniyasi ish lab chiqargan tizimli platan ing kesi mi berilgan.
3-rasmda tizimli plata elektronikasining an’anaviy qurish tamoyili soddalashtirilib ko‘rsatilgan. Markazda, protsessor, tezkor xotira moduli va tash-
1-rasm. Tizimli plataga
_{o‘rnatiladigan elementlar.} qi qurilmalar orasida chipset
P lataning diskret elementlari
Signalli qatlamTa’minot
Asoszanjirlarining
Signalli qatlamqatlamlari
Asos
Signalli qatlamYerga ulash Asosqatlamlari
Signalli qatlam
2-rasm. Tizimli plata qatlamlari.
joylashgan. Chipset mikrosxemalar to‘plami bo‘lib, barcha bloklar orasida signallarni taqsimlash vazifasini bajaradi.
3-a rasmda protsessordan tezkor xotiraga o‘tuvchi axborotlar oqimi hamda teskariga uncha katta bo‘lmagan ushlanish vaqtini kirituvchi chipset orqali o‘tadigan axborotlar oqimi tasvirlangan.

3-rasm. Tizimli plataning ishlash tamoyili:
a) an’anaviy sxemasi;
b) xotira kontrolleri protsessor kristallida joylashgan.
Zamonaviy kompyuter tizimlari uchun bunday ushlanish ko‘plik qiladi. Shuning uchun avval AMD, keyin esa Intel korporatsiyasi xotira kontrollerini protsessor kristaliga joylashtirdi (3-b rasm). Tuzilishning bu tamoyilida protsessor xotira bilan bevosita ishlaydi. Bu esa o‘z o‘rnida tizimning umumiy unumdorligini oshiradi. Tizimli platan ing protsessorning arxitekturasiga bog‘liq bo‘lgan boshqa variantlari ham mavjuddir. Masalan, oxirgi vaqtda grafik nimtizimning ishlash tezligini oshirish uchun videokartaning interfeysini (PCI-E uchun) chipsetdan protsessor kristaliga joylashtirilgan varianti keng tarqaldi.