|
Ximiyalıq ózgeshelikleri.
Sıltıiy metall ańsatǵana natriy oksidine shekem hawada oksidlenedi sol sebepli kislorodınan qorǵaw ushın natriy metallı kerosin astında saqlanadı.
4 Na + O2 → 2 Na2 O
hawada yamasa kislorodta yonayotganda natriy qıshqılanıw payda boladı :
2 Na + O2 → Na2 O2
Bunnan tısqarı, natriy ozonidi NaO3 bar.
Suw menen natriy júdá tez reaksiyaǵa kirisiwedi, suwǵa jaylastırılǵan natriy úzindi suzadi, sebebi shıǵıs ıssılıq esabına suzadi, suw maydanı boylap túrli jónelislerde tez háreketlenetuǵın aq topǵa aylanadı, reakciya vodorod shıǵıwı menen birge keledi, bul bolsa janıwǵa alıp keliwi múmkin. Reaksiya teńlemesi:
2 Na + 2 H2 O → 2 NaOH + H2
Barlıq gidroksidi metallar sıyaqlı, natriy kúshli qaytarıwshı element bolıp tabıladı hám kóplegen metallmas elementlar menen ( azot, yad, uglerod, inert gazlar bunnan tısqarı ) tasirlashadi.
2 Na + CL2 → 2 NaCl
2 Na + H2 → 2 NaH
Natriy litiydan aktivlew bolıp tabıladı. Azot menen júdá jaman reaksiyaǵa reakdiyaga kirisiwedi hám júdá biyqarar element payda etinde - natriy nitrid (ańsatǵana payda bolǵan lityiy nitritdan ayrıqsha bolıp esaplanıw ).
6 Na + N2 →2 Na3 N
Ol ápiwayı metall sıyaqlı suyultirilgan kislotalar menen óz-ara tásir etedi:
2 Na + 2 HCl (suy) → 2 NaCl + H2
Konsentrlangan oksidleytuǵın kislotalar menen qaytarılıw ónimleri shiǵarıladı :
8 Na + 10 HNO3 (kán) → 8 NaNO3 + NH4 NO3 + 3 H2 O
8 Na + 5 H2 SO4 (kán) → 4 Na2 SO4 +H2 S penen+ 4 H2 O
Suyıq ammiakda eriydi hám kók reńli eritpe payda etedi:
Na + 4 NH3 → Na (NH3) 4
Isitganda gazlı ammiak menen reaksiyaǵa kirisiwedi:
2 Na + 2 NH3 →2 NaNH2 + H2
Natriy sınap menen birge ámelgeme payda etedi, ol jumsaq qaytarıwshı retinde isletiledi. Kaliy menen eritilganda ol suyıq eritpe beredi.
Artıqsha natriy alkilgalogenidlar menen natriyorganik birikpeler payda etiwi múmkin- júdá aktiv elementlar, yaǵniy hawada óz ózinden janı ketedine yamasa suwda jarılǵısh zatlar.
Eger metall kem bolsa virus raksiyasi boyınsha ketedi.
Natriy spirtler, fenolar hám karbon kislotalar menen reaksiyaǵa aralasıp duzlardı payda etedi.
Natriy kraun-efirida organikalıq erituvchilar qatnasıwında eriydi.
Isletiliwi
Natriy metall ximiya sanaatında, sonday-aq metallurgiyada kúshli qaytarıwshı retinde keń qollanıladı. Organikalıq erituvchilarni, mısalı, eferlar keptiriw ushın isletiledi. Natriy joqarı energiya talap etetuǵın natriy-altıngugurtli batareyalar óndiriste qollanıladı. Bunnan tısqarı, ol júk tasıwshı dvigatellerdiń egzoz qaqpaqlarında suyıqlıqtı sholan retinde isletiledi. Geyde natriy júdá joqarı aǵıslarǵa mólsherlengen elektr sımları ushın material retinde isletiledi.
Kaliy menen eritpeler, sonıń menen birge rubidiy hám seziy menen joqarı nátiyjeli ıssılıq tasıwshısı retinde isletiledi. Atap aytqanda, natriy eritpe quramı 12%, kaliy 47%, sezyum 41% rekord dárejedegi eriw noqatı -78 ° C bar, ol atom elektr apparatlar ushın siisqlik tasıwshı hám ionlı raketa dvigateller jumısshı qisim retinde usınıs etildi.
Organikalıq elementlardı sapalı analiz qılıwda natriy isletiledi. Natriy hám tekserilip atırǵan elementtıń eritpesi etanol menen neytralanadi, oǵan bir neshe mililitr distillangan suw qosılıp, 3 bólekke bólinedi, J. Lassen (1843) sınaqı, azot, altıngugurt hám galogenlerdi anıqlawǵa jóneltiriledi.
Natriy xlorid (NaCl) ( palaw duzı ) eń áyyemgi xosh iyislilestiriwshi hám konservalaytuǵın qural esaplanadı.
Natriy azid (NaN3 ) metallurgiyada hám qorǵasın azidini óndiriste nitratlaytuǵın qural retinde isletiledi.
Natriy siyanid (NaCN) gidrometallurgik usılda altındı taslardan eritiwde, sonıń menen birge polattı nitrokarburizatsiyalashda hám galvanatexmikada (gúmis, altın ) isletiledi.
Natriy xlorat (NaClO3 ) temir jol jollarında kereksiz ósimlikNatriyning izotoplari 2012-jılda massa sanları 18 den 37 ge shekem bolǵan 20 ta izotop hám 2 yadrolı natriy izomerlari málim. Birden-bir turaqlı izotop 23 Na ni quraydı. Kópshilik izotoplarning yarım dárz ketiw dáwiri bir minutadan kem, tek bir radioaktiv izotop - 22 Na - yarım dárz ketiw waqıtı bir jıldan kóbirek waqıtqa iye. 22 Na 2. 66027 jılda pozitron bólekleniwge ushraydı, sonı ushın onı pozitron deregi retinde ilimiy tekseriwde isletiledi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
