Tiqxmmi milliy tadqiqot universiteti huzuridagi qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti “Irrigatsiya va melioratsiya” kafedrasi “Quruqlik gidrologiyasi” fanidan 9-ma’ruza mashg’uloti Mavzu

barqaror
bo‘lmagan
muzlash
hodisalari
kuzatiladigan
daryolarga
Sirdaryoning
Kal
qishlog'idan Chinozgacha bo‘lgan qismi, Norin va
Qoradaryoтing quyi oqimi, Kosonsoy, G‘ovasoy, Sox,
Isfara, Zominsuv, Sangzor, Piskom kabi daryolar misol
bo’ladi;
3) muzlash hodisalari
har zamonda kuzatiladigan
daryolar. Qashqadaryo, Surxondaryo va ularning
ayrim irmoqlarini shu guruhga kiritish mumkin.

---

---

Qish qattiq kelgan yillarda birinchi guruhga mansub bo’lgan
daryolarda muz qoplamining qalinligi 0,75-1,0 metrgacha yetishi
mumkin.
Masalan,
1969-yil
fevral
oyida
Amudaryoning
Qoramishtosh gidrologik postida muz qoplamining qalinligi 90 sm,
Qipchoqda 82 sm va Qiziljarda 74 sm ga yetgan. Yuqorida qayd
etilganlarga mos ravishda, O'zbekiston suv omborlarini ham
muzlash hodisalariga ko‘ra, barqaror va barqaror ho'lmagan
muzlash hodisalari kuzatiladigan guruhlarga ajaratish mumkin.
Masalan, Kosonsoy suv ombori birinchi guruhga mansub bo’lsa,
Tuyabo‘g‘iz, Chimqo‘rg‘on, Kattaqo‘rg‘on va Quyimozor suv
omborlari ikkinchi guruhga kiradi. Birinchi guruhdagi suv
omborlarida
muzlash
hodisalari
dekabrning
o‘rtalaridan
boshlanib, mart oyigacha davom etadi. Ikkinchi guruhda esa,
asosan, yanvar-fevral oylarida kuzatiladi.

---

Ba’zan daryolarda muz parchalari oqimidan muz
tiqinlari hosil bo‘lib, ular daryo o‘zanida suv sathining
keskin ko‘tarilishiga sabab bo‘ladi. Natijada, ayrim
hollarda, daryo suvi o‘zanidan toshib, atrofdagi aholi
punktlari,
xalq
xo‘jaligi
obyektlariga
katta
zarar
yetkazadi. Shunga o‘xshash hodisalar, ya’ni muz tiqinlari
Amudaryoning quyi oqimida, xususan, Xorazm viloyati va
Qoraqalpog'iston Respublikasi hududlarida qayd etilgan.
Ko‘rinib turibdiki, daryolar va boshqa suv havzalarida
muzlash hodisalarini o ‘rganish ana shunday salbiy
hodisalarning
oldini
olishga,
prognozlash
va,
shu
maqsadda, tegishli chora-tadbirlami oldindan belgilashga
imkon beradi.

---

---

Hozirgi kunda dunyo amaliyotida suv havzalari, jum ladan,
daryolar, ko‘llar va suv omborlarida muzlash hodisalarini kuzatish va o
‘rganish natijasida ulami turli m uddatlar uchun prognozlashning
quyidagi turlari ishlab chiqilgan: 1) daryolar, ko‘llar va suv
omborlarini muz qoplashi va muz qoplami qalinligini qisqa muddatli
prognozlash; 2) daryolar, ko‘llar va suv om borlarining m uz
qoplamidan xalos b o ‘lish muddatlarini qisqa muddatli prognozlash;
3) daryolar, ko‘llar va suv omborlarini muz qoplashi va ularning
muzdan xalos boMish muddatlarini uzoq muddatli prognozlash. Hozirgi
kunda 0 ‘zbekistonda 0 ‘zgidrometning gidrologik prognozlar bo lim id
a suv havzalarida kuzatilishi mumkin b o ig an muzlash hodisalari
haqida ogohlantirish ko‘rinishidagi prognozlar beriladi.

---

E’tiboringiz
uchun
rahmat

---

---

---

---

---

---

---