Tilshunoslikka kirish

Tillar morfologik tuzilishining uchinchi tipi – ajratuvchi (o`zak tillar, amorf tillar) deb atalib, ular so`z o`zgarish tizimini mavjud emasligi bilan xarakterlanadi. Masalan, xitoy tilida cha - choy, vo - men, bu – yo`q, xe - ichmoq ma'nosini bildiradi, biroq ushbu so`zlar cha vo bu xe tartibida birikkanida men choy ichmoq yo`q ma'nosini bildiradi. Lekin ular buni “Men choy ichmayma” shaklida tushunaveradi. Formal ko`rsatkichlar - affikslarning mavjud emasligi ushbu tillarda analitik vositalar - yordamchi so`zlar, gapda so`z tartibi, ohang kabilarning yetakchilik qilishiga olib kelgan. Ushbu tillarda morfologik shakllarni hosil qiluvchi vositalar bo`lmagani va ularda so`z shakli asosga teng bo`lganligi uchun ular amorf – o`zak tillar deb yuritiladi. Bunday tillarga xitoy, vyetnam kabi tillar kiradi.

Tillarning to`rtinchi morfologik tipi – polisintetik (mujassamlashtiruvchi) tillar deb atalib, ularning asosiy tuzilish xususiyati gap tarkibida so`zlarning birikib, xuddi qo`shma so`zlar singari birgalikda yozilishidir. Natijada bunday tillar hech qanday morfologik ko`rsatkichlarsiz bog`lanadigan bir butun sintaktik qurilmalardan iborat bo`ladi. Ushbu sintaktik qurilmalar egadan boshlanib kesim bilan tugaydi, gap o`rtasida esa to`ldiruvchi, aniqlovchi, hol bo`laklari joylashadi. Masalan, chukot tilidagi тыатакаанмыркын murakkab sintaktik qurilmada ты — men, ата — yog`, каа — bug`u, нмы — o`ldirmoq, ркын — qilmoq so`zlari o`zaro birikgan holda Я жирных оленей убиваю ёки Мен yog`li(semiz)кийикларни ўлдиряпман ma’nosini ifodalaydi.

Demak, bu o`rinda men-yog`-bug`u-o`dirmoq-qilmoq so`zlari alohida so`zlar emas, balki mazmunan bog`langan gap bo`laklari bo`lib kelmoqda. Polisintetizm hodisasi hindu tillariga, Shimoli-sharqiy Osiyodagi chukot, koryak, kamchadal kabi tillarga xosdir.