Tilshunoslikka kirish fanining predmeti



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/141
Sana30.01.2021
Hajmi0,8 Mb.
#57854
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   141
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

S  i  m  v  o  l  i  k      prinsip yozuvda omonimlarni farqlash uchun qo’llaniladi. 
Masalan: rus tilida кампания-компания, поджëг- поджог, роза- Роза va boshqalar. 
Ingliz  tilida  “tun”  va  “suvoriy”  so’zlari  bir  hil  talaffuz  qilinadi,  yozuvda  esa  b i-
ri“night”, ikkinchisi “knight” tarzida yoziladi.   
Nemis tilidagi “viel” va “fiel” so’zlari ham bir xil talaffuz qilinadi.  
 
Jahonda quyidagi yozuv tizimlari asosida tuzilgan alifbolar keng tarqa lgan:  
 
1. Lotin yozuvi. Undan dunyo axolisining 30 % foydalanadi. 
 
2. Fonetik arab yozuvi.                                10 % 
 
3. Slavyan-krill yozuvi.  
 
               10 % 
 
 
4. Grafik xitoy  yozuvi. 
 
               25 % 


 
67 
 
5. Bo’g’inli xind yozuvi. 
 
               20 % 
 
6. Yunon, yahudiy, efiopiya, gruzin, arman  
 
va boshqa yozuvlardan dunyo axolisining   5 % foydalinadi. 
Misr,  xitoy, 
shumer-vavilon,  xett  yozuvi  qadimgi  yunon    yozuviga  asoslangan  bo’lib,  ular xarf-
tovush yozuvining eng qadimgi turlaridandir. Ular qatoriga qadimgi uyg’ur va u rxun-
yenisey  yozuvlari ham kiradi. 
 
O’rta  Osiyo  xalqlari qadimdan yozuv madaniyatiga ega bo’lganlar. Ular yo-
zuvning eng qadimgi shakillari“SO’G’D” va “HORAZMIY”  turlaridan foydalangan-
lar.  Ushbu  yozuvlar  “OROMIY” alifbosi asosida yuzaga kelgan. “So’g’d” yozuvin-
ing  qayta  ishlanishi  natijasida  qadimgi  turk    “urhun -yenisey”  yoki  “run“  yozuvi 
yaratilgan. 
 
Uyg’ur yozuvi be’vosita  so’g’d yozuvining davomi hisoblanadi. 
 
VIII  asrdan  boshlab arab yozuvi O’rta Osiyo mahalliy xalqlarining yozuvini 
siqib chiqara boshlagan. Natijada arab alifbosidagi 28 ta xarfga yana 4 ta (p, ch, j, g) 
xarf kiritilib o’zbek tiliga moslab olingan. 
 
O’ZBEK  TILI   orfografiyasi uzoq tarixga ega. Bu tarix qariyb 25 asrga teng. 
Qadimgi turkiy yozuv miloddan avvalgi bir ming yillik o’rtalaridan milodiy 10 asrgacha  
o’tgan  1500  yil  davomida  saqlanib,  sayqal  topib,  ichki  takomil  yo’lida  rivojlangan. 
Urhun-yenisey,  talas  va  boshqa  yodgorliklar  turkiy    yozuvning  yuksak  va  aniq 
fonetik alifboga ega bo’lganligidan dalolat beradi. 
 
O’zbek  tili  yozuvi  1929  yilda  arab  alifbosidan  lotin  grafikasiga  asoslangan 
alifboga ko’chirilgan. 
 
1940 yil, 8 mayda o’zbek tili yozuvini lotinlashtirilgan alifbodan slavyan -krill 
grafikasiga  asoslangan  yangi o’zbek alifbosiga ko’chirish to’g’risida qaror qabul q i-
lindi. Krill alifbosiga Ў, 
Š , F, •   xarflari qo’shildi. 
 
1993  yilning 2 sentyabrida “Lotin yozuviga asoslangan 31 xarf va bir tutuq 
belgidan iborat o’zbek alifbosini joriy etish to’g’risida” qonun qabul qilindi. 
 
Turmushda  yozuvning  maxsus  turlaridan  ham keng foydalaniladi. Ula rning 
ko’p tarqalgan turlari: stenografiya, transkripsiya va transliteratsiyadir. 
 

Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   141




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish