Tilshunoslikka kirish fanining predmeti

VOQELIK NARSA SO’Z BO’G’IN TOVUSH 
TOVUSH ELEMENTLARI 
 
 
Insoniyat  o’z  hayotida  yozuvning  bir  necha  turlaridan  foydalangan.  Ular 
quyidagilar: 
 
 
1. Piktografik yozuv. 
 
 
2. Ideografik (logografik) yozuv. 
 
 
3. Bo’g’inli (sillabik) yozuv. 
 
 
4. Undosh harflarga asoslangan yozuv. 
 
 
5. Tovushlarga asoslangan yozuv. 
 
P  i  k  t  o  g  r  a  f  i  k      yozuv deganda jonli va jonsiz narsalarning suratini 
chizish  tushuniladi.  Bu  yozuv  birliklari  piktogrammalardir.  Piktogrammalar  daraxt 
po’stlog’iga,  suyaklarga,  metalga,  kiyimlarga,  toshlarga  bitilgan.  Yozuvning  bu  turi 
mukammal  bo’lmay  suratlar  orasidagi  munosabatlarni  ko’rsata  olmaydi.  Shuning 
uchun ham bir maktubni bir necha xil o’qish mumkin. Bu yozuv orqali mavjud t ushun-
chalarning barchasini aks ettirish imkoni yo’q. 

---

 
65 
 
Piktografik  yozuv  rivojlanib      i d e o g r a f i k   (logografik) yozuv paydo 
bo’ldi.  Yozuvning  bu  turiga  ko’ra  tildagi  har  bir  so’z  o’z  simvoliga  ega.  Agar  pik-
togramma  be’vosita  predmetni  aks  ettirgan  bo’lsa,  logogramma  so’z  ma’nosini  aks 
ettiruvchi  shartli  belgidir.  Masalan:  qadimgi  Arablar  “100 ming “ sonini it baliq ning 
shakli orqali ifodalaganlar. Xitoyliklar esa “yaxshi” so’zini ayol kishi bilan bola o rqali 
ko’rsatganlar. 
 
Logografik yozuvning piktografik yozuvdan afzalligi quyidagilar: 
 
1. Logografik yozuv fikrni mufassalroq aks ettira oladi. 
 
2.  Piktografik  yozuvda  so’z  tartibi,  so’z  shakllari  noaniq  bo’lsa,  logografik 
yozuvda bu masalalar butunlay hal qilingan. 
 
3.  Piktografik  yozuv  sub’yektivlikka,  ixtiyoriylikka  yo’l  qo’ysa,  logografik 
yozuv barqaror logogrammalardan tashkil topgan. 
 
4. Logografik yozuv so’zlarning tovush tamoni bilan bog’liq emas. Shu ning 
uchun ham ushbu yozuvdan bir necha tillarda foydalanish mumkin. 
 
Logografik (ideografik) yozuvning ko’p tarqalgan turlari quyidagilar:  
 
 
        - Qadimgi Misr yozuvi; 
 
 
        - Mesopatamiya mixsimon yozuvi (mixxat); 
 
 
        - Hozirgi zamon  Xitoy yozuvi (ieroglifik yozuv).