Tilshunoslikka kirish fanining predmeti



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet54/141
Sana30.01.2021
Hajmi0,8 Mb.
#57854
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   141
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

NUTQ  MEXANIZMLARINI
1. Nutqning fiziologik mexanizmlari, 
2. Nutqning lingvistik mexanizmlari, 
3. Nutqning psixologik mexanizmlari tashkil qiladi. 
 


 
47 
FIZIOLOGIK mexanizmlar: 
1. Nafas organlari, 
2. Bög’iz, 
3. Tovush hosil qiluvchi organlar. 
LINGVISTIK  mexanizmlar: 
1. Fonetik mexanizmlar, 
2. Grammatik mexanizmlar, 
3. Leksik mexanizmlar. 
 
PSIXOLOGIK  mexanizmlar: 
1. Retseptiv (idrok, qabul qilish) mexanizmlar, 
2. Reproduktiv (uzatish) mexanizmlar. 
 
 I. Xotira a) uzoq muddatli, b) qisqa muddatli. 
 
II. Oldindan faraz qilish. 
             III. Fikrlash. 
 
Ushbu  mexanizmlar  nutq  faoliyatining  turlarida  öziga  hos  xususiyatlarga 
ega. Ona tili va chet tillar uchun bir xil psixologik mexanizmlar hizmat qiladi. Psixologik 
mexanizmlarning  bir  tilda  rivojlanganligi,  ikkinchi tilni  örganishga ijobiy ta’sir qiladi.
 
 
 
Zullisonayn  -  bilingvizm masalalari ham psixolingvistikaning muxim masala-
laridan  hisoblanadi.  Ikki  yoki  undan  köp  tillarni  bilishning  inson  kamolotiga ta’siri, 
tillarning özaro aloqasi, interferensiya va ijobiy köchirish, zullisoniylikning lingvistik 
va  psixologik  asoslari,  milliy  til,  milliy  madaniyat  va  boshqa  bir  qator  masalalar 
bilingvizmning  dolzarb mas alalaridan hisoblanadi. 
 
Til  bilish,  til  örganish,  til  örgatish,  til  bilish  darajasini  aniqlash  masalalari 
baxsli masalalar qatoridan örin olgan. Til bilish tushunchasi mavhum tushuncha b ölib 
jamiyat  taraqqiyotining    turli  davrlarida  turlicha  tushunilgan.  Til  örgatishning  turli 
metodi    tarafdorlari  ham  ushbu  tushunchani  bir  hil  talqin qilmaganlar. Til bilish d e-
ganda:  
- tilning tuzilishi haqida bilimga ega bölish; 
- tilga oid qoidalarni bilish; 
- tilda öqiy olish; 
- tilda yoza olish; 
- tilda suhbatlasha olish; 
- tilda fikrni bayon qila olishni va boshqalarni tushuniladi. 
 
Til  örganish  faoliyatga  örganuvchi  tamonidan  turib  baho  berishdir.  Til 
örganish  jarayon  bölib,  ushbu  jarayon  örgatuvchi  tomonidan  tashkil  qilinishi  yoki 
örganuvchining öz tashabbusi bilan tashkil qilinishi mumkin. Örganuvchi maqsad va 
vazifalarni öz manfaatlaridan kelib chiqib belgilaydi. 


 
48 
 
Til  örgatish  örgatuvchi  tomonidan  tashkil  qilinadi  va  tashabbus,  qarorga 
kelish öqituvchi tomonidan hal qilinadi. Örgatuvchi ta’lim jarayonida turli uslublardan 
foydalanadi va uslublarning samaradorligi qayta bog’lanish orqali aniqlab boriladi. 
 
Til örgatishning ikki yöli keng tarqalgan: 
1. Til bilmidan nutq könikmalari va malakalariga ötish. 
2. Nutq könikma va malakalaridan til bilmiga ötish. 
Birinchi yöl bilan ona tili, ikkinch yöl bilan esa chet tillar örgatiladi. 
 
Til  örgatishning  samarali  bölishi  bir  qator  omillarga  bog’liq.  Ularni  shartli 
ravishda: 
- shaxsning individual-psixologik xususiyatlari; 
- örgatuvchining mahorati, tajribasi, topqirligi; 
- lingvistik omillar; 
- psixologik omillar; 
- ta’limning shart - sharoitlari bilan bog’liq bölgan omillarga bölish mumkin. 
 
Til  bilish  darajasini  aniqlash muhim masalalardan biridir. Biroq ushbu dara-
jani  aniqlash  murakkab  faoliyat  bölib,  u  birinchi  navbatda  tildan  foydalanish 
maqsadini  aniqlashdan boshlanishi lozim. Til bilish darajasini aniqlash, shu tilga oid 
bilim,  könikma  va  malakalarning  rivojlanish  darajasi  bilan  uzviy  bog’liq.  Bu  borada 
köplab  usullardan  foydalanish  mumkin.  Keyingi  paytda  ta’lim  jarayonida   test  usu-
lidan keng foydalanish urf bölmoqda. 
 
Quyidagi olimlar psixolingvistika sohasida tadqiqot ishlarini olib borga nlar: 
- Nikolay Ivanovich Jinkin. 
- Boris Vasilyevich Belyayev . 
- Vladimir Alekseevich Artyomov. 
- Irina Alekseeva Zimnyaya. 
- Zinaida Ivanovna Klichnikova. 
- Aleksey Alekseevich Leontyev. 
 

Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   141




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish