Тилшунослик назарияси


Абу Райҳон Муҳаммад ибн Аҳмад ал - Беруний



Download 1,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/61
Sana23.02.2022
Hajmi1,13 Mb.
#155572
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   61
Bog'liq
tilshunoslik nazariyasi

 Абу Райҳон Муҳаммад ибн Аҳмад ал - Беруний 
 
Ўрта аср Европасида Алиборона номи билан машҳур бўлган қомусий аллома хоразмлик 
Абу Райҳон ал - Беруний (937-1048), маълумотларга қараганда, 150 дан ортиқ асар яратган. 
Ушбу асарлар математика, фонетика, кимё, астрономия, жўғрофия, тиббиёт, адабиёт, мусиқа, 
риёзиёт ва тилшунослик каби қатор соҳаларга оид бўлиб, жаҳон илм-фанининг дурдоналари 
сифатида қадрланади. 
Абу Райҳон Берунийнинг лисоний қарашлари «Сайдана» номли асарида берилади.
1
Аниғи, ушбу асар доривор ўсимликлар, ҳайвонлар ва маьданлар тавсифига бағишланган 
бўлиб, унда доривор моддаларнинг бир неча тиллардаги номлари келтирилади. Буюк аллома 
ушбу асарда доривор моддаларнинг бир неча тилларда қандай номланишинигина баён қилиб 
қолмасдан, балки ушбу моддаларнинг ҳар бир тилдаги маҳаллий, яъни ҳар бир шевадаги 
номланишини ҳам алоҳида кўрсатиб беради. Демак, муаллиф предмет ва унинг номи 
муносабати масаласига алоҳида аҳамият берадики, айни масала қадимги тилшунослик 
давридан то шу кунгача ҳам тил ҳақидаги фаннинг энг долзарб муаммоларидан бири бўлиб 
келмоқда. 
Беруний шеърият масалалари билан ҳам шуғулланади, асарлар яратади, ўзи ҳам шеър 
ижод қилади. У «Сайдана» асарида қатор шоирларнинг шеъриятидан намуналар келтиради. 
Беруний асардаги 29 боб ва 1116 мақолада доривор моддаларнинг номига изоҳ беради. 
Ҳар бир боб бир ҳарфга бағишланади. У асарда 4500 дан ортиқ арабча, юнонча, сурияча, 
форсча, хоразмийча, сўғдча, туркча ва бошқа тиллардан ўсимлик, ҳайвон, дориворлар 
номларини тўплайди ва изоҳлайди. Демак, «Сайдана» асари айни вақтда доривор моддалар 
номларининг изоҳли луғати сифатида ҳам қадрланади. Муаллиф асарда доривор моддалар 
номини араб алифбоси тартибида жойлаштиради. Бир ҳарф билан бошланувчи бир неча сўз 
бўлса, улар шу ҳарф бобида ички алфавит асосида берилади. Мазкур луғат ҳам изоҳли, ҳам 
таржима, ҳам этимологик, ҳам диалектологик луғат сифатида алоҳида аҳамиятга эгадир. 
1
 Абу Райҳон Берунийнинг тилшуносликка оид фикрларини беришда А.Нурмоновнинг қайд этилган асаридан фойдаландик. 


22 

Download 1,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish