Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги



Download 8,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet384/398
Sana02.06.2023
Hajmi8,89 Mb.
#948061
1   ...   380   381   382   383   384   385   386   387   ...   398
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
333 
rivojlanishi va ma'lumot olishning boshqa usullari tufayli tadqiqotchilar ham onlayn 
lug‘atlarga qiziqish bildira boshladilar [Kefah A. Barham,2017].
Kompyuter leksikografiyasi – ko‘p asrlar davomida mavjud bo‘lgan an'anaviy qo‘lda yozilgan 
leksikografik amaliyotdan yangi qog‘ozsiz axborot texnologiyalariga o‘tish. Bu lug‘atlarni yaratish uchun 
matnli ma'lumotlarni qayta ishlash usullari va dasturlari to‘plami bilan ifodalanadi [Тузлукова В.И., 
2001:45]. 
Kompyuter leksikografiyasining markaziy ob'ekti bu kompyuter lug‘ati bo‘lib, u avtomatik qayta 
ishlash va to‘ldirish dasturlari bilan jihozlangan mashina tashuvchilaridagi har qanday leksikografik ish 
sifatida tushuniladi [Герд А.С., 1986:36]. 
Kompyuter lug‘atlarini yaratish g‘oyasi "turli xil og‘irlikdagi matnlarni tarjima qilishda tarjimon 
tomonidan yo‘l qo‘yilgan xatolar turini va sonini aniqlash uchun hamda tarjimon lug‘atlar va 
ma'lumotnomalarda qidirish uchun sarflagan vaqtini hisoblash orqali izlanishlar natijasida paydo bo‘ldi".[ 
Карпова О.М., 2001:57]. G.M. Mandrikova kompyuter lug‘atini – "mashina tashuvchisidagi har qanday 
leksikografik ish"[ Карпова О.М., 2002:16] deb nomlashni taklif qiladi.
Ushbu mavzu bo‘yicha adabiyotlarda ushbu turdagi lug‘atlar nomining bir qator variantlari 
mavjud: avtomatik (L.N.Belyaeva, A.S.Gerd, Yu.N.Marchuk), mashina (L.L. Nelyubin), kompyuter 
(G.M. Mandrikov), elektron (VP Berkov, OM Karpova), zamonaviy versiyasi - raqamli lug‘at.[ Карпова 
О.М., 2002:14]. 
Hozirga qadar kompyuter leksikografiyasi o‘z mahsuloti uchun bitta nom ishlab chiqmaganligini 
hisobga olsak, yuqoridagi barcha variantlarni ekvivalent deb hisoblash mumkin. 
ABBYY lingvistik tadqiqotlar bo‘yicha direktori P. Selegey, elektron lug‘at qog‘ozli lug‘atlarda 
turli sabablarga ko‘ra talab qilinmaydigan ko‘plab samarali g‘oyalarni amalga oshirish va muomalaga 
kiritish mumkin bo‘lgan maxsus leksikografik ob'ekt deb hisoblaydi. [http://www.lingvo-
plus.ru/leksikografiya/]. 
Elektron lug‘atlarning paydo bo‘lishiga ob'ektiv holatlar sabab bo‘ladi, ularning yordami bilan 
lug‘at hajmi muammosini hal qilish, lug‘atda kerakli ma'lumotlarni tezda topish va tarkibni hozirgi vaqtga 
moslashtirish mumkin. V.P.Berkovning fikriga ko‘ra, XXI asr lug‘ati quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi 
kerak:
1.
O‘zining hajmida ulkan.
2.
Foydalanuvchining ehtiyojlariga qarab ma'lumotlarning bosqichma-bosqich chiqarilishini 
ta'minlash.
3.
Lug‘atning sog‘lom bo‘lishi qobiliyati.
4.
Kirish va chiqish tillari so‘zlari haqida to‘liq grammatik ma'lumotlarni, xususiy nomlar 
bo‘yicha keng materiallarni transkripsiya dasturlari bilan ta'minlash qobiliyati. 
5.
Grafik tasviriy materialni kiritish imkoniyati. [Берков В.П., 1996:15]. 
Ushbu ehtiyojlarning barchasini elektron lug‘atlar qondiradi. Lug‘atlarning entsiklopedik va 
lingvistik jihatdan umumiy qabul qilingan bo‘linishiga endi oppozitsiya electron(bosma) lug‘ati qo‘shildi. 
Uning ortidan G.M. Mandrikova, biz ularning bir-biridan farqlarini quyidagi xususiyatlarga ko‘ra 
ko‘rib chiqamiz:
1.
Egiluvchanlik - lug‘atdan foydalanishni soddalashtiradigan va u bilan ishlashda 
foydalanuvchi imkoniyatlarini kengaytiradigan lingvistik va dasturiy ta'minot texnikasining 
kompleksi sifatida. Bu foydalanuvchi qisqa vaqt ichida lug‘atga kirish va kerakli 
ma'lumotlarni olish uchun qulaylikdir;
2.
Ko‘p tillilik - har bir til uchun leksik birliklarni ushbu tilning qonunlari va vositalari asosida 
mustaqil tavsiflash imkoniyati sifatida; 
3.
Qaytaruvchanlik - kompyuterning lug‘atiga kiritilgan har qanday tillardan kirish sifatida 
foydalanish qobiliyati sifatida;
4.
Dinamizm - eskirgan ma'lumotlarni doimiy ravishda to‘ldirish, tuzatish, olib tashlash 
imkoniyati sifatida dinamizm. Bunday o‘zgaruvchanlik, lug‘atning yaratilishi va ishlashi 
davridagi o‘zgarishlarni sezish qobiliyati elektron lug‘at bilan an'anaviy lug‘at o‘rtasidagi tub 
farqdir. [Тузлукова В.И., 2001:47]. 
Yuqoridagilardan tashqari, elektron lug‘atning yangi imkoniyatlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
lug‘at yozuvining mazmunini namoyish qilish uchun juda katta imkoniyatlar, shu jumladan turli 
mezonlarga muvofiq namoyish qilish qobiliyati, oddiy lug‘atlarda ishlatilmaydigan turli xil grafik 



Download 8,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   380   381   382   383   384   385   386   387   ...   398




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish