Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги



Download 8,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet349/398
Sana02.06.2023
Hajmi8,89 Mb.
#948061
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   398
Ошиқ 
омоним лексемаларининг
 
таржимада, аксарият ўринларда, “ишқ соҳиби” маъносидаги сўз 
сифатида талқин қилиниши лексик бирликнинг қўлланиш частотаси билан белгиланади. 
№ 
Ошиқ 
омоними
 
иштирокидаги 
контекст 
Ошиқ
сўзидан олдинги 
ёки кейинги қисм 
Ошиқ 
лексемаси 
туркуми ва маъноси
1. 
Ойқиз бу қизга узоқ тикилгач, уни 
ашула ва дутор 
ошиғи
бўлса 
керак, деб ўйлади.
дутор 
ø
 → 
ошиғи
+бўлса; 
ошиғи
+бўлса+
г.в
.→ 

шахс оти (ш.о), “меҳр 
соҳиби” 
2. 
Энди 
ҳовлиларнинг 
эшиклари 
очилган, болалар чўнтакларини 
ёнғоқ, 
ошиқ
ларга тўлдириб, кўчага 
чиқа бошлашган эди.
0
 →
ошиқларга
;
 
ошиқ
+г.ш.+г.ш.
 
→ 
тўлдириб 
турдош от (т.о), “ўйин 
ашёси” 
3. 
Менинг ёшлигимда бирга 
ошиқ
 
ўйнаб, яхмалак отиб ўсган бир 
оғайним бор. 


ошиқ

ошиқ

→ ўйнаб
турдош от (т.о), “ўйин 
ашёси” 
4. 
Энди мен билан бамаслаҳат иш 
юритсангиз, кам бўлмайсиз, доим 
ошиғингиз олчи
 бўлади. 
0 →
 ошиғингиз олчи

ошиғингиз олчи
+
г.в
.→

белги-хусусият 
сифати 
(х.с.), “омадли” 
5. 
Мажлисга юздан 
ошиқ 
одам 
қатнашди. Бу китобни ёзишга беш 
йилдан 
ошиқ
 вақт сарф бўлди.
юздан 

ошиқ

ошиқ
→одам; 
беш йилдан→ 
ошиқ; 
ошиқ

 
вақт
равиш (р.), “ортиқ” 
равиш (р.), “ортиқ” 
6. 
Мендан беш сўм 
ошиқ
олибсиз. 
Ошиқ 
баҳо билан сотмоқ. 

→ 
ошиқ

ошиқ 

олибсиз; 
0→
ошиқ

ошиқ 

баҳо
 
равиш (р.), “кўп”; 
равиш (р.), “юқори” 
7. 
Ремонт учун ошиғи билан бир ой 
кетади. 
0 → 
ошиғи
билан;
ошиғи+
г.в.
 

бир ой
равиш (р.), “кўпи билан” 
8. 
Яхшибоев сўзларни сал бетартиб 
тизганини, 
керагидан 
ошиқ 
керагидан →
ошиқ

ошиқ 
→оҳанг
равиш (р.), “ортиқ” 


Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
305 
баландпарвоз оҳанг тутганини 
пайқади. 
9. 
Сал бурнидан 
ошиқ 
гапирсанг, 
бирор 
йиғин-пиғинда, 
«Аҳли 
жамоа, қассобни алмаштирмасак, 
бўлмайди», 
деб 
қолишдан 
тоймайди бу чол! 


бурнидан ошиқ

бурнидан 
ошиқ

гапирсанг
равиш (р.) “ортиқча” 
1-мисолда лексемадан олдин келган қисмда қаратқич келишигининг белгисиз қўллангани 
унинг от туркумига мансублигини кўрсатади. Чунки қратқич келишиги ҳар доим 
от+от
типидаги 
сўларни боғлайди. 3-мисолда тушум келишигининг белгисиз қўллангани ҳам шу сўзнинг турдош 
отга мансублигини билдиради. Чунки тушум келишигининг белгисиз қўлланиши фақат турдош 
отларга хосдир. 5-. 8-мисоллардаги чиқиш келишиги кўрсаткичи лексеманинг равиш туркумига 
мансублигини кўрсатишга хизмат қилади. Синтактик қуршов ошиқ омоним лексемасига доир 
битта янгиликни билишимизга асос бўлди. Лексема келтирилган 11та мисолдан 7(5,6,7,8,9) тасида 
равиш туркумига хос хусусиятни намоён этмоқда. Бир туркумга оид сўзларни фарқлаш зарурати 
омонимлар учун танланган тэгларнинг чекланган томонини кўрсатади. Омонимик қатори 
аъзоларини фарқлаш учун яна махсус белги талаб қилинади: ошиқ I –“ишқ соҳиби”; ошиқ I – “тана 
қисми”, ошиқ I – “ўйин номи”. Бир хил тэгланган омонимларни таржима дастури яна 
фарқламайди. Бу омонимик шаклларга қўшимча равишда махсус блгилар қўйиб чиқиш керак 
бўлади: ошиқ 
Ish
–“ишқ соҳиби”; ошиқ 
Iz 
– “ҳайвон танаси қисми” (тананинг бу қисми умуртқали 
жонзотларда, хусусан, инсонда ҳам бўлишидан қатъий назар сўз англатган тушунча фақт 
туёқлиларга нисбатан хосланиб қолган. Шу боис ҳайвонларга хосланиш белгисини ифодалашда z 
(zoonim) разметкасидан фойдаландик), ошиқ
 Iǒ
– “ўйин номи”. Шундагина юқоридаги муаммоли 
ҳолат баратраф этилади. Компьютер дастури омонимик шакллардан тэг асосида белгиланган 
тегишли сўзни ажратган ҳолда таржима қилади. Функционал омонимияни ечиш учун рус тилида 
статистик усул, қоида асосидаги усул ва контекстуал усул қўлланилади. Бундай дастурларни 
яратиш жуда кўп вақт талаб қилади.

Download 8,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   398




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish