Tili va adabiyoti universiteti

ikkilamchi aloqador xususiyat hisoblanadi. Mazkur matn o‘sha xususiyatlar 
tasviriga asoslanib shakllantirilgan. Matnda bunday aloqadorlik bitta yoki bir 
necha  bo‘lishi  mumkin.  Bitta  va  ikkitalik  turini  tahlil  qilish  qulay.  Agar 
ikkitadan  ortiq  bo‘lsa  tahlil  murakkablashib  ketadi.  Bunday  paytda  eng 
xarakterlisi va matnning tashkillanishida etakchilik qiladiganini olamiz. Buni 
quyidagicha formulalashtirishimiz mumkin:  
1. m=(bx-ax); 
2. m=n·(bx-ax)       
  Bunda  m-matn  so‘zining  belgisi,  «bx»-birlamchi  xususiyat,  «ax»-
aloqador xususiyat,  agar matn ikki va undan ortiq aloqadorliklardan tuzilgan 
bo‘lsa «n» belgisi o‘rniga ularning miqdorini ko‘rsatamiz.     
3. Izoh mazmunli matnlar  (Le texte argumentatif – argumentli matn). 
Bunday  matnda  aytilayotgan  fikrning  ishonarliligini  ta’kidlash  uchun    turli 
dalil  va  izohlar  keltiriladi.  Asoslash,  isbotlash,  o‘zini  oqlashga  urinish  yoki 
himoya  maqsadida  har  xil  vajlarni  keltirish  argumentli  matn  tipining  o‘ziga 
xos  jihatlaridan  hisoblanadi.  Fikr  bilan  keltirilgan  dalil  o‘rtasida  mantiqiy 
bog‘liqlikning  (connecteurs  logiques)  bo‘lishi  muhim  sanaladi.  Bunday 
matnda  chunki,  zero,  lekin,  aslida,  shuning  uchun,  to‘g‘risini  (ochig‘ini, 
rostini)  aytganda,  eshitishimga  qaraganda,  bilishimcha,  taxminimcha  kabi 
birliklar  (le  lexique  apprėciatif)  qo‘llanilganligini  ko‘ramiz.  Kitobxonni  yoki 
tinglovchini  ishontirish  asosiy  maqsad  bo‘lganligi  uchun  shunga  mos  ritorik 
uslub  tanlanadi.  Badiiy  tasvir vositalaridan  foydalaniladi.  Gaplar  o‘zaro  zich 
bog‘langan va ta’kid ohangi sezilib turadigan matn tipi hisoblanadi.