Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Keywords. capital spelling, meeting concept, logical thinking, thinking, classification, 

consistent approach. 

 

 

Til va adabiyot:  

ilmiy va amaliy izlanishlar yoʻlidagi ilk odimlar   

 

2020-yil 30-aprel 

---

 

758 

Bilamizki, yozma savodxonlik masalasi uzoq yillik tarixga ega bo‘lib, (“Ustodi 

avval” (Saidrasul Saidazizov. Toshkent – 1900, 1902), “Adibi avval” (Munavvarqori 

Abdurashidxonov. Toshkent – 1907), “Adibi soniy” (Munavvarqori Abdurashidxonov. 

Toshkent – 1907), “Kitob ul – atfol” – “Bolalar uchun kitob” (Mahmudxo‘ja Behbudiy. 

Samarqand – 1908, 1914), “Birinchi muallim” (Abdulla Avloniy. Toshkent – 1911), 

“Ikkinchi muallim” (Abdulla Avloniy. Toshkent – 1912), “Turkcha qoida” (Fahriddinov 

Muhammadamin. Toshkent – 1913), “Savod” (Xevalik muallim Muhtor Bakr. Qozon – 

1913),  “Ta'limi  avval”  (Rustambek  Yusuf  o‘g‘li. Toshkent –  1912,  1914),  “Turkiy 

alifbe”  (Muhammadxon  Abdulholiq  o‘g‘li.  Qo‘qon  –  1916),  “Rahbari  soniy” 

(Abdullaxo‘ja  Saidmuhammadxo’jayev,  1916),  “Birinchi  yil”  (Saidrizo  Alizoda. 

Samarqand  –  1917),  “Rahbari  avval”  (Fahriddinov  Muhammadamin.  Toshkent  – 

1917)  kabi  kitoblar  shular  jumlasidandir.  Bunday  kitoblarda  yozuvni  isloh  qilish 

masalalarini ko‘rish maqsad qilinmagan bo‘lsa-da, ularni (kitoblarni) yaratish, shular 

asosida savod chiqarish, to‘g‘ri yozish va to‘g‘ri o‘qish ko‘nikmalarini shakllantirish 

jarayonida imlo qoidalarini mukammallashtirish, alifboni o‘zbek tili xususiyatlariga 

moslashtirish,  tinish  belgilari  tizimini  va  qoidalarini  shakllantirish  zarurati  borligi 

sezila  borgan  [1;  6-b.].  Bugungi  kunda  ham  savodxonlik  har  bir  fuqaro,  har  bir 

pedagog, har bir ziyoli insonning madaniyatlilik belgilaridan biridir.  

Yozma  nutqning  shakllanishi  inson  fikrlashining  shakllanishiga  katta  ta’sir 

ko‘rsatadi.  Bu  nutq  orqali  og‘zaki  nutqimizni  ham  rivojlantira  boramiz.  Imlo 

savodxonligi  orqali  yozma  nutqimizni  baholaymiz.  “O‘zbek  tilining  imlo  qoidalari” 

kitobida  yozma  nutqimizning  ma’lum  tartib-qoidalari  berilgan.  Ammo  yozma 

savodxonligimizda ko‘plab xato va kamchiliklarni kuzatishimiz mumkin.  

Darsni  tashkil  etish  va  o‘qitish  bola  psixologiyasi  bilan  chambarchas 

bog‘langan bo‘lib, o‘quvchining yoshi va shaxsiy xususiyatlari bilan uzviy bog‘liq holda 

amalga oshiriladi. Bunda o‘qituvchi o‘quvchilarning darsga tayyorlanish jarayonidagi 

holatlarini  e’tiborga  olib  darsni  boshlashi  zarur.  Bunday  vaziyatda  o‘quvchining 

darsga  diqqatini  jalb  etish,  e’tibor  markaziga  mavzuga  oid  tushuncha  hosil  qilish, 

tafakkur  ko‘lamini  kengaytiruvchi  savol  va  topshiriqlar  bilan  murojaat  qilish 

maqsadga muvofiq. 

Bosh harflar imlosiga doir mavzular akademik litsey darsligida hamda 6-sinf 

“Atoqli  otlar”  mavzusida  qisman  berib  o‘tilgan.  Bolada  bosh  harflar  imlosiga  doir 

ko‘nikmalarni  maktab  yoshidan  singdirib  borishimiz  lozim.  Xususan,  u  aynan  bir 

---

 

759 

mavzu  doirasida  cheklanib  qolmay,  har  bir  mavzu,  har  bir  fan  nuqtayi  nazaridan 

o‘qituvchi nazoratida o‘rganib borishi lozim. 

O‘quvchining diqqatini jamlash maqsadida har bir mavzuni boshlashdan oldin