Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

SHEVALARINING OʻZIGA XOS XUSUSIYATLARI 

 

Annotatsiya.  Ushbu  maqolada  oʻzbek  dialektologiyasi  oldida  turgan  dolzarb 

vazifalard an biri: oʻrganilmagan sheva va hududlarni oʻrganishga, oz boʻlsa-da, hissa qoʻshish 

maqsadida  Samarqand  viloyati  Oqdaryo  shevasi  haqida  fikr  bildirdik.  Maqolada  soʻz 

yuritilayotgan sheva hududining tarixi, aholisi va etnik tarkibi toʻgʻrisida ma’lumot berildi. Bu 

hudud  shevasi  yetarlicha  oʻrganilmagani  e’tiborimizni  tortdi.  Biz  Oqdaryo  shevasining 

fonetik, leksik, morfologik xususiyatlarini tahlil qildik. Eng muhimi oʻrganilayotgan hududda 

uch sheva vakillarining shevasi mavjudligini qayd etdik. Shevalarning oʻzaro va adabiy til 

bilan oʻxshash va farqli jihatlari xususida toʻxtaldik. Shevadagi soʻzlarning xususiyatlari va 

kelishiklarning  qoʻllanishi  haqida  ham  fikr  yuritdik.  Oqdaryo  shevasida  qipchoq,  qarluq 

lahjalari va eronlashgan shevalarning oʻziga xos xususiyatlari kuzatilishi haqida soʻz yuritdik. 

Kalit soʻzlar: dialektologiya, sheva, lahja, qarluq, qipchoq, eronlashgan sheva, fonetik, 

leksik, qiyosiy tahlil, qoʻshimcha. 

 

Annotation. In this article, one of the current problems of Uzbek dialectology is the 

unorganized dialect and the Akdarya dialect of Samarkand region in order to make a small 

contribution  to  the  organization  of  the  regions.  The  history,  population  and  ethnic 

composition of the area are discussed. It is noteworthy that the dialect of this region is not 

sufficiently fluent. Phonetic and lexical aspects of Akdarya dialect are covered. It is thought 

to  reveal  dialectal  properties.  Most  importantly,  the  dialects  of  the  three  dialects  are 

highlighted in the dialect area being covered. The similarities and differences between the 

dialects and the literary language are highlighted. The features of the words in Sheva and the 

use of the conventions are also discussed. The mentioned Akdarya dialect speaks about the 

peculiarities of Kipchak, Qarluq and Iranian dialects. 

Key words:  Dialectology,  dialect,  Qarluq,  Kipchak,  Iranian,  phonetic,  lexical, 

comparative analysis, appendix.