Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Manuchehr  – 

Manuchehr  (“Avesto”da  “Manushchitra”,  (“Manushda 

tugʻilgan”), pahlaviyda “Manuchixr”, Manushchixr, forschada “Manuchehr” yoki 

“Menuchehr”) 

fors-tojik  tilida  chehrasi  goʻzal,  barno  yigit.  “Manu”  soʻzi 

“qadimgi  eroniylar  xudosi  avlodiga  mansub  farzand”  ma’nosini  anglatgan; 

“chehr”  soʻzi  forscha “yuz”  ma’nosini  berib,  hozirgi  kunda  “chehra”  shaklida 

qoʻllaniladi.  

Navdar  – 

Novzar  (“Avesto”da  “Naotar”;  forscha  “Novzar”,  “Novzer”, 

“Nouzar”)  koʻpgina  boʻlajak  jangchilar  oʻzlarining  kelib  chiqishlarini  unga 

---

 

57 

qarashgan va ularni “Novzarian” deb atashgan. 

Arab alifbosidagi “dol” va “dzol” 

harflari arab tilidagi “d” va “dz” tovushlarini ifodalaydi. “Dz” tovushi fors va 

oʻzbek  tillarida  boʻlmagani  sababli,  arab  soʻzlarida  qatnashgan  bu  harflar 

gohida  “dol”  harfi  bilan  alamshtiri  ifoda  etiladi.  Masalan,  “dzol”  hafi  bilan 

yoziladigan “ustodz” soʻzi “ustod” shaklida yoziladi va shu zayl talaffuz etiladi. 

Navdzar – Navdar, Kalobodziy – Kalobodiy kabi yana bir necha ismlar ham shu 

jumlasidandir.  

Afrosiyob – (Alp Er Toʻnga – turkchada. Dastlab bu soʻz laqab (Toʻnaxon, 

Toʻna tegin) ma’nosida qoʻllanilgan. “Alp” – botir, qahramon demakdir. “Toʻna” 

–  yoʻlbars  jinsidan  boʻlgan  bir  xil  hayvon.  Lekin  bu  soʻz  turklarda  ma’nosi 

oʻzgargan holda qoʻllaniladi. “Alp Er Toʻnga” soʻzining lugʻaviy ma’nosi “yoʻlbars 

kabi kuchli odam, botir va qahramon er” demakdir. 12 yil hukmronlik qilgan 

ushbu shoh fors manbalarida mana shu koʻrinishda(Afrosiyob) tarzida keladi. 

“Afrosiyob” ikki soʻz: “afro” va “siyob” soʻzlaridan tashkil topgan. “Afros” soʻzi 

arabcha  “ot”  ma’nosini  bildiradi.  Eron  afsonalari  va  yozma  adabiyotidagi 

qahramonlar nomiga azaldan “ot”(asp) soʻzi qoʻshib ishlatilgan. “Siyoh” soʻzi 

esa “siyohi ob” (qora suv) ma’nosini beradi. “Afrosiyob” soʻzi “qora ot”, “qora 

otliq” ma’nolarini bildiradi. Turkiylarda “qora” soʻzi faqat rang ma’nosini berib 

qolmay,  balki  “kuch,  buyuklik,  bahodirlik”  ma’nolarini  ham  anglatadi.  Biroq 

forslar  ba’zi  manbalarida  “Afrosiyob”ni  yovuzlik  va  daxshatning  timsoliga 

aylantirganlar. Tojik lugʻatlarida esa bu soʻz “qoʻrqinch va daxshat sochuvchi” 

ma’nosida yanglish izohlanadi.