Tijorat banklarining passiv operatsiyalari [121]. Bank resurslarini shakllantirish bilan bog‘liq bo‘lgan opera-tsiyalar banklarning passiv operatsiyalari

Jamg‘arma-kredit uyushmalar jamg‘arma hisobvaraqlarini ochish yo‘li bilan mablag‘larni jalb qiladi hamda ulardan aniq maqsadga mo‘l-jallangan garovli kreditlar berishda foydalanadi. G‘arbda jamg‘arma-kredit uyushmalarga o‘xshash o‘zaro jamg‘arma banklari keng tarqal-gan, biroq ularning farqi shundaki, bunday banklarning xizmatidan mayda omonatchilar foydalanadi. Odatda ular omonatlarning eng yuqori chegarasini belgilab qo‘yib, omonatlarning barqaror ravishda oqib keli-shiga umid bog‘laydi.

Kredit uyushmalar nisbatan mayda jamg‘arma-kredit muassasalar bo‘lib, iste’mol kreditlarini berishga yo‘naltirilgan. Ular diniy tashkilot-lar, kasaba uyushmalari va shunga o‘xshash tuzilmalar tomonidan tashkil etiladi. Kredit uyushmalar o‘z a’zolarining jamg‘arma hisobva-raqlarini ochadi hamda qarzni ham faqat o‘z a’zolariga beradi, ya’ni kredit uyushmalar omonatchilar tomonidan «jamoatchilik asosida» idora qilinadi.

O‘zaro pul fondlari foizlar bilan to‘lanadigan omonatlarni qabul qiladi, buning uchun mijozlarga chek yozib berishi mumkin. Chek bo‘yicha qo‘yilgan omonat summasi kabi hajmi ham ma’lum darajada chegaralangan bo‘ladi.

Moliya muassasasining bunday turi ko‘p minglab omonatchilarning mablag‘larini jalb etadi hamda hosil bo‘lgan fond daromad keltiradigan qimmatli qog‘ozlarni sotib olish uchun ishlatiladi. Sanab o‘tilgan moliya muassasalaridan farqli o‘laroq, o‘zaro pul fondlaridagi omonatlar sug‘urta qilinmaydi, biroq ularning aktivlari (omonatchilarning mablag‘iga sotib olingan qimmatli qog‘ozlar) yuqori likvidli bo‘lgani sababli katta foizlar olib keladigan yetarli darajada ishonchli jamg‘arma vositasi hisoblanadi.