Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

---

5 
KIRISH 
Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish – bu pul mablag’larini 
jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir. Bank 
foyda darajasi barqarorligini ta’minlash va ko’zda tutilmagan risklarni 
minimallashtirish maqsadida balansning aktivlari va passivlarining tegishli 
moddalarini doimo bir-biriga taqqoslab borishi zarur. Ushbu taqqoslash tijorat 
banklari aktivlari va passivlarini tegishli usullar, mezonlar va me’yorlarni qo’llab 
boshqarish orqali amalga oshiriladi. 
«Bank faoliyatini boshqarishning usullarini doimiy takomillashtirmaslik 
oqibatida, nafaqat rivojlanayotgan mamlakatlar, balki rivojlangan mamlakatlar 
banklari ham iqtisodiy inqirozga yuz tutishi tabiiydir»
1
. Buni XX asrning ikkinchi 
yarmida Osiyo, Lotin Amerika, G’arbiy Evropa, Rossiya moliya tizimi hamda 
2008 yil sentyabrda AQSh moliya tizimida bo’lib o’tgan moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozlar misolida ko’rish mumkin.
2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida banklarning kapitallashuv 
darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning moliyaviy barqarorligi va 
ishonchligini mustahkamlash bank tizimini isloh qilish va yanada rivojlantirshning 
ustuvor yo’nalishlari sifatida e’tirof etilgan
2
. 
O’z navbatida, bank tizimini isloh qilish va yanada rivojlantirishning ustuvor 
yo’nalishlari doirasida belgilangan vazifalarni hal qilish tijorat banklarining 
aktivlari va passivlarini boshqarish amaliyotini takomillashtirish zaruriyatini 
yuzaga keltiradi.
Tijorat banklarining aktivlari va passivlarini boshqarish amaliyotini 
takomillashtirish banklar aktivlarining daromadliligi va risk darajalari o’rtasidagi 
1
Диана МакНотон. Банковские учреждение в развивающихся странах. Пер. с англ.В 2-х т. -Вашингтон, 
Д.С.:Всемирный банк, 1994. Т.1.-С. -2. 
2
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли фармони. Ўзбекистон 
Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида//Ўзбекистон 
Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – Тошкент, 2017. – № 6 (766). – 32-б. 

---

6 
hamda aktivlarning daromadliligi bilan likvidliligi o’rtasidagi mutanosiblikka 
erishish, resurs bazaning etarliligi va barqarorligini ta’minlash imkonini beradi.
Shuningdek, tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish amaliyotini 
takomillashtirish banklarning kapitallashish darajasini oshirish va banklar 
kapitallari etarliligini ta’minlash imkonini beradi. 
Mazkur darslikda tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarishning 
ilmiy-nazariy va amaliy jihatlari o’z aksini topgan. Chunonchi, darslikda tijorat 
banklarining aktivlarini boshqarish, majburiyatlari va kapitalini hamda 
likvidliligini boshqarish kabi muhim masalalar o’z ifodasini topgan.