Tibbiyotda sirt tarangligining koeffisientini aniqlash Sirt Taranglik: Umumiy Ma'lumotlar Va Biologik Ahamiyati

Sath energiyasi va sirt taranglik.

Gibbs bo‘yicha, turli fazalar chegarasida vujudga keladigan satx

qatlamining qalinligi bir necha molekula diametriga teng miqdorda bo‘ladi. Ba‘zan bu qatlam bitta molekula qalinligida bo‘ladi. Shuning uchun molekulyar qatlam deyiladi.


Fazalar chegarasida sodir bo’ladigan sath (chegara) qatlami tarkibi va tuzilishiga bog’liq bo’lgan jarayonlar sath hodisalari deyiladi.

Fazalar chegarasining agregat holatiga qarab, sathlar 2ga bo‘linadi:
1) Suyuqlik va gaz (s-g) hamda 2 ta bir-birida aralashmaydigan suyuqlik (s-s) orasidagi harakatchan sathlar chegarasi;
2) Qattiq jism va gaz (q-g), qattiq jism va suyuqlik (q-s), qattiq jism va qattiq jism (q-q) oralig‘idagi chegarada bo‘ladigan xarakatsiz satxlar yuzasi.
Suyuqlik sirtini 1 sm² ga oshirish uchun sarflash lozim bo'lgan ish sirt taranglik koeffitsiyenti yoki to'g‛ridan-to'g‛ri sirt taranglik deyiladi.
Sirt taranglik grekcha σ (sigma) harfi bilan belgilanadi. Sirt taranglik Mgj/m² yoki mn/m larda o'lchanadi. Suyuqliklarning sirt tarangligi suyuqlikning tabiatiga va temperaturaga bog‛liq bo'ladi. Ba'zi suyuqliklarning 20°C dagi sirt tarangligi

Sirt taranglikni aniqlashning ko'p qo'llaniladigan usullari kapillyar ko'tarilish usuli va stalagmomentariya (tomchilarni sanash) usulidir. Suyuqlikning kapillyar ichida ko'tarilish usuli ho'llaydigan suyuqliklarning sirt taranglik tufayli kapillyarda ko'tarilishiga asoslangan. Kapillyar suyuqlikka botirilganda suyuqlik kapillyar devorlarini ho'llab, sirt taranglik kuchi tufayli yuqoriga ko'tariladi. Suyuqlikning kapillyar nayda ko'tarilish balandligi h, nayning radiusi r va suyuqlik zichligi d bo'lsa, uning sirt tarangligi σ ushbu formuladan topiladi:
σ= 0.5rhdg
bunda g — og‛irlik kuchi tezlanishi.
Bu formuladan yana shu narsa ham ko'rinadiki, kapillyarning radiusi qancha kichik bo'lsa, suyuqlik shuncha baland ko'tariladi. Qishda tuproq ezilib, zichlashganligi sababli, radiusi kichik kapillarlar ko'payib ketadi va qishi bilan tuproqda to'plangan suv baxorda shu kapillyarlar orkali tez ko'tarilib, bug‛lanib ketadi. Tuproqda namlikni saqlab qolish uchun yer erta baxorda boronalanadi. Bunda kapillyarlar buzilib, suvning bug‛lanishi kamayadi. Natijada tuproqda namlik ko'p saqlanib qoladi va ekinlardan yaxshi hosil olinadi.