Tibbiyotda axborot texnologiyalari

 
Amaliy dasturlar. Ularning ko‘rinishi. 
Amaliy dasturiy ta‘minot foydalanuvchining aniq bir 
vazifalarini ishlab chiqish va bajarish uchun mo‗ljallangan. 
Amaliy dasturiy ta‘minot tizimli DT, xususan, operatsion 
tizimlar boshqariluvi ostida ishlaydi. Amaliy DT tarkibiga 
quyidagilar kiradi: 
– Turli vazifalardagi amaliy dasturlar paketlari; 
– foydalanuvchi va AT umumiy ish dasturlari.
Amaliy dasturlar paketlari (ADP) – foydalanuvchi hal 
etayotgan vazifalarni avtomatlashtirishning kuchli qurolidir, u 
axborotni ishlash bo‗yicha biror ishni qanday bajarayotganini 
bilish zaruriyatidan amalda to‗liq ozod etadi. 

---

Hozirgi paytda o‗z funksional imkoniyatlari va amalga 
oshirish usullariga ko‗ra farqlanuvchi ADPning keng spektri 
mavjud. 
Amaliy dasturlar paketi (ADP) – bu muayyan sinf vazifalarini 
hal etish uchun mo‗ljallangan dasturlar majmuidir. ADPning 
quyidagi turlari farqlanadi:
– umumiy vazifadagi (universal) 
– uslubiy yo‗naltirilgan; 
– global tarmoq; 
– hisoblash jarayoni tashkilotlari. 
Umumiy vazifadagi ADP – foydalanuvchi va umuman 
axborot tizimi funksional vazifalarni ishlab chiqarish va 
foydalanishni avtomatlashtirish uchun mo‗ljallangan. 
Bu ADP sinfiga quyidagilar oiddir: 
– matnli va grafik muharrirlar; 
– elektron jadvallar; 
– ma‘lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) 
tayanch iboralar: 
DT -dasturiy ta‘minot. 
OT – operatsion tizimlar. 
Utilitlar – foydalanuvchi uchun qo‗shimcha xizmatlar 
bajaradigan programmalar. 
Translyator – mashina kodiga dasturlarash tilidan ugiruvchi 
programmaga aytiladi. 
ADP – Amaliy dasturlar paketi. 

---

Fayl va kataloglar ustida amallar. 
Magnit disklarda ma‘lumotlar fayllarda saqlanadi. Fayl – 
diskning ma‘lum nom bilan ataluvchi sohasi bo‗lib, unda ma‘lum 
ma‘lumot saqlanadi. Masalan, programma va hujjat matnlari, 
bajarilishi mumkin bo‗lgan programma va hokazolar. Fayllar ikki 
xil bo‗ladi: matnli, ikkilik tizimidagi. 
Matnli fayllar foydalanuvchi o‗qishi uchun mo‗ljallangan. Har
bir fayl nom va kengaytmaga ega. Nom 1 dan 255 tagacha, 
kengaytma esa 1 dan 4 tagacha belgiga ega bo‗lishi mumkin. 
Faylning nomi va kengaytmasi nuqta bilan ajratiladi. 
Masalan.
Command.com 
autoexec.bat 
letter. txt 
nom. kengaytma 
Faylning nomlanishida kengaytma bo‗lishi shart emas. Ammo 
kengaytgich qoidaga ko‗ra, faylning mazmunini tasvirlaydi va 
qaysi amaliy dastur yordamida yaratilganligini ko‗rsatadi. 
Ko‗pchilik programmalar kengaytgichni o‗rnatadilar va 
kengaytgichga qarab faylni qaysi programma hosil qilganligini 
aniqlash mumkin. Masalan: 
.com, .exe – bajarishga tayyor programmalar 
.bat – buyruq fayllar 
.pas – buyruq fayllar 
.for – fortrandagi programma 
.bak – faylni o‗zgarishdan avvalgi nusxasi 
.txt, .dos – matnli fayl 
Agar faylni o‗zgartirish jarayonida xatoga yo‗l quyilgan bo‗lsa 
yoki fayl o‗chirilgan bo‗lsa, .bak kengaytgichli fayl yordamida 
uni tiklash mumkin.