Tibbiyot Oliy o'quv yurtlari uchun o'quv adabiyoti

1.Termoregulyasiyaning buzilishi

Katta yoshdagilar ularni o’rab turgan atrof - muhit haroratining o’zgarib turishiga qaramasdan, tana haroratini doimiy ushlab turadilar. Bu doimiylik maxsus mexanizmlar mavjudligi bilan ta'minlanadi, issiqlik hosil bo'lishi va issiqlik ajratish mexanizmlarini boshqariladi, shuning uchun bu ikki jarayon bir xil tenglikda boradi.

Zamonaviy fiziologiyada termoregulyasiya markazi deyilganda tor soxalar emas, bir - biriga bog’liq tizimlar markazi tushuniladi. Bu markazlarga do’mboq osti (gipotalamus) va kulrang do’mboq sohasi kiradi. Ular bilan tomirlar, ter ajratish, nafas markazi, moddalar almashinuvi markazi va boshqa markazlar bog’langan. Yuqorida kўrsatilgan markazlar o’z navbatida bosh miya po’stlog’ida joylashgan - termoregulyasiyaning oliy markaziga bўysinadi. Issiqlik markazlarining qo’zg’alishi shartli reflector tarzda o’tadi, lekin terining sezuvchi nervlari, ayniqsa qon orqali, ichki sekresiya bezlari gormonlari orqali o’tadi (qalqonsimon bez yoki gipofiz). Yuqorida ko'rsatilgan, termoregulyasiyaning barcha mexanizmlari bir - biri bilan o'zaro bog'liq, bir butun murakkab sistemaning zanjiri hisoblanadi, oliy regulyator markaz - bosh miya po'stlog'iga bo'ysinadi. Bolalarda ushbu termoregulyasiya tizimi yetarli rivojlanmagan. Bola qancha yosh bo'lsa, bu xususiyati shuncha kam rivoj topgan.

Chaqaloqlarda termoregulyasiyaning yaxshi rivojlanmaganligi, ayniqsa chala tug'ilganlarda bosh miya po'stlog'ining issiqlik markazlarining yaxshi rivojlanmaganligi, hamda terining (periferik termoregulyasiya apparati) funksional yetuk emasligiga bog'liq.

Chaqaloqlarda terining termoregulyasiya funksiyasi anatomik xususiyati jixatdan yetarli emas. Qon tomirlar to'rining ko'pligi, teri mushaklarining kuchsiz rivojlanishi, tana yuzasining nisbatan kattaligi (kattalarnikiga nisbatan 2-3 marta ko'p) va issiqlik markazlarining yetarli rivojlanmaganligi bunga sabab bo’ladi. Chala tug'ilgan bolalarda asab sistemasi markazlari yaqqol shakllanmagan, teri osti yog' qavati kuchsiz rivojlangan.

Bola sovuq qotganda tana harorati past raqamlargacha 35-32°S tushadi, atrof - muhit yuqori temperaturasida tez isib ketadi va tana harorati 40°S gacha ko'tariladi. Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, chala tug'ilganlarda organizm issiqligini saqlash uchun sun'iy choralardan foydalaniladi va bu isitish xaddan tashqari tana haroratining ko'tarilishiga olib kelmasligi kerak.