Tibbiyot kasbiga kirish

 

BUYRAK VA SIYDIK AJRATUV YO‘LLARI 

KASALLIKLARI BILAN KASALLANGAN 

BEMORLARNI PARVARISHI VA ULARNING 

NAZORATI 

 

Nefrologiya  (yunoncha  nephros-buyrak,  logos-ta`limot) 

buyrak  kasalligining  etiologiyasi,  patogenezi  va  kasallikning 

klinik kechishi, diagnostikasi, davolash va oldini olish usullarini 

ishlab chiqadigan ichki kasalliklar bo`limi. Urologiya (yunoncha 

uron-siydik,  logos  –  ta`limot  )  siydik  tizimining  jarrohlik 

kasalliklarini o`rganuvchi yo`nalish.  

Buyrak  va  siydik  kasalligi  bilan  og`rigan  bemorlarni 

kuzatish va davolash ikki yo'nalishda olib borish kerak.  

Kuzatuv  va  parvarishning  umumiy  chora-tadbirlari  turli 

organlar  va  tizimlar  kasalliklari  bilan  bir  vaqtda,  zarur 

g'amxo'rlik  qilish  chora-tadbirlari:  Bemorning  umumiy  holati 

---

184 

 

monitoringi,  harorti,  puls  va  qon  bosimini  aniqlash,    bemorni 

shaxsiy gigiena bilan ta'minlash va boshqalar kiradi.  

Maxsus  parvarish  -  siydik  ayiruv  tizimi  kasalliklarining 

belgilari  kuzatiladigan  bemorlarga  yordam  berish  uchun 

mo'ljallangan  parvarish  -  bel  sohasida  og'riq,  shish,  siyish 

buzilishi, arterial gipertenziya va boshqalar.  

Buyrak  kasalligi  va  siydik  yo'llallari  bilan  og`rigan 

bemorlarni    kuzatish  ehtiyotkorlik  va  muntazam  parvarishlash 

talab  qiladi. Qachonki  bemorning:  siydik  rangi  o'zgarishi,  qon 

bosimining  ortishi,  dispeptik  buzilishlar  sodir  bo’lganda, 

umumiy ahvoli yomonlashganda darhol shifokorga xabar berish 

kerak.  

Buyraklar  asosiy  vazifasi  –  siydik,   suvda  erigan  tuz, 

metabolizm 

mahsulotlarini 

ajratish 

(xususan, 

protein 

metabolizm  mahsulotlari  -  "azot-qoldig`i  bo'ladi"). Bundan 

tashqari,  ,  buyraklar  oqsillar,  uglevodlar  va  yog'lar  almashinuv 

jarayonlarida,  gemodinamikada  tartibga  solishda  ishtirok 

etadigan 

biologik 

faol 

moddalar 

(eritropoietin, 

renin, 

prostaglandinlar va boshqalar) ishlab chiqaradi. 

Har 5-10 minutda buyraklar orqali tanamizdagi barcha qon 

oqib o'tadi.  Sutkada buyraklarda  1000 litr gacha qon aylanadi. 

Buyrakdagi  siydik  doimiy  asta-sekinlik  bilan  siydik  pufagida 

to`planadi. Keng ma'noda,  "diurez" so’zi siydik shakllanishi va 

siydik  ajratish  nazarda  tutladi,  lekin  u  ko'pincha  siydik  chiqishi 

miqdorini  tavsiflash  uchun  ishlatiladi  (grekcha    diureo  -  siydik 

ajratmoq).  Katta  yoshli  odamlarda  siydik  ajratish  kundalik 

miqdori  odatda,  qabul  qilingan  suyuqlikning  50-80%ini  tashkil 

qiladi,  ya’ni  1000  dan  2000  ml  orasida  o'zgarib 

turadi.Suyuqlikning  qolgan  hajmi  teri  orqali  (300-400  ml  / 

kuniga)o`pka  orqali  (  300-400mlgacha,  jismoniy  yuk  paytida 

500  mlgacha,)  ajraladi. Ichaklar  orqali  100  mlgacha  suyuqlik 

ajraladi.  Jismoniy  og`ir ish bajarganda va issiq havoda haddan 

tashqari  terlash,  qayt  qilish,  ich  ketishi  paytida  siydik  chiqishi 

kamayadi  va,  aksincha:ko;p  suyuqlik  qabul  qilinganda  siydik 

---

185 

 

ajralishi  ko’payadi.  Buyrak  va  siydik  yo'llari  kasalliklari  bilan 

og`rigan  bemorlarda  turli  hil  shikoyotlar  kuzatiladi. Bunda  bel 

sohasida  shish,  dizuriya,  og'riq,  qon  bosimini  oshishi  kabi  eng 

keng tarqalgan  alomatlar kuzatiladi.