Tibbiyot kasbiga kirish

Ko`ngil    aynishi  (lot.  nausea)  –  ko`krak  osti,  ko`krak, 

halqum  va  og`iz  bo`shlig`ida  noqulaylik  bo`lib,  ko`pincha 

qusish  bilan  davom  etadi.  Ko`ngil  aynishi  so`lak  oqishi,  teri 

qoplamlari  oqarishi,  yuqori  teri  ajralishi,  bosh  aylanishi,  qon 

bosimi pasayishi bilan birga kechishi mumkin. Bu simptomning 

rivojlanishida  qusish  markazining  qo`zg`alishi  yotadi.  Agar 

ko`ngil  aynishi  soatlab  davom  etadigan  bo`lsa,  hamshira 

bemorga  holatni  vaqtincha  yengillashitirishni  o`rgatishi  kerak-

kichik porsiyalar orqali gazlanmagan mineral suvni ichish.  

Qusish  (yunon.  emesis)  –  oshqozon  ichidagi  massaning 

og`iz  orqali  noixtiyoriy  ajralishi.  Ko`pincha  qusish  ko`ngil 

aynishidan  so`ng  kechadi.  Qusish  faqatgina  hazm  qilish 

organlari  kasalliklarida  emas  balki  yuqumli  kasalliklarda, 

zaharlanishlarda, 

buyrak 

kasalliklarida, 

qandli 

diabetda, 

gipertonik  kasalliklarda,  nerv  kasalliklarida  kuzatiladi.  Qusish 

---

164 

 

bemor  holatini  yomonlashtirishi,  organizmni  suvsizlantirishi  va 

elektrolitlar  yo`qotilishiga  sabab  bo`ladi.  Bemorning  hushini 

yo`qotganda  qusish  massalari  bilan  aspiratsiyasi  bo`lishi 

mumkin,  bu  esa  o`pka  yallig`lanishiga  sabab  bo`ladi;  uzoq 

aspiratsiya  asfiksiyaga  olib  kelishi  mumkin.  Og`ir  qusish 

ko`pincha  oshqozon  shilliq  qavatining  buzilishiga  olib  kelib, 

oshqozon  qon  ketishiga  olib  kelishi  mumkin(Mellori-veyss 

sindromi).  

Aspiratsiya  (lot.  aspiratio  –  bo`g`ilish)  –  pastki  nafas 

yo`llariga  havo  bilan  suyuqliklar  va  yot  jismlarning  tushishi. 

Aspiratsiya o`tkir  yo`tal, ba`zida nafas  yetishmovchilig va hush 

yo`qolishi bilan kechishi mumkin.  

Asfiksiya (yunon. asphyxia – pulsning deyarli yo`qolishi) – 

nafas yetishmasligi, qon va to`qimalarda karbonat angidrid ortib 

ketib kislorod yetishmasligi kuzatiladi.  

Qusish  bo`lganda  uning  ovqat  qabul  qilish  bilan 

bog`liqligini  aniqlash  kerak.  Oshqozon  sababli  qusish  odatda 

bemor  holatini  yengillashtiradi,  lekin  nerv  sistemasida  qusish 

ovqat  bilan  bog`li  bo`lmagani  uchun  bemorga  yengillik 

keltirmaydi.  Qusish  massalarida  hazm  qilinmagan  ovqat 

qoldiqlari, shilliq, o`t suyuqligi, qon qoldiqlari bo`lishi mumkin. 

Oshqozon  yoki  o`n  ikki  barmoqli  ichak  shilliq  qavatidan  qon 

ketishida  qusish  massalari  qo`ng`ir  oqra  rang-  “kofe  qoldig`I” 

rangida bo`ladi: gemoglobinning oshqozon suyuqligidagi  xlorid 

kislota  bilan  kimyoviy  reaksiyasi  natijasida  hosil  bo`ladigan 

gematin  hisobiga.  Qizilo`ngach  va  oshqozonning  kardial 

qismidagi  kengaygan  venalardan  qon  ketishida  o`zgarmagan 

qon bilan butun og`iz orqali qusish kuzatiladi.  

Qusayotgan  bemorga  yordam  ko`rsatish.  Qusish  vaqtida 

ular odatda instinktiv tarzda o`zlari uchun qulay holatga  keladi. 

Agar  bemor  hushida  bo`lmasa,  uni  yarim  o`tirgan  holatga 

keltirish  yoki uni  yonbosh yotqizib, boshini pastga egish kerak. 

Qusish  massalarini  nafas  yo`llariga  tushishining  oldini  olish 

---

165 

 

uchun  bemor  orqasi  bilan  yotmasligi  kerak.  Polga  tog`ora 

qo`yish, og`iz burchagiga esa sochiq qo`yish kerak.  

Hamshira  bemorning  holatini  kuzatishi  va  qusish 

massalarining aspiratsiyasining oldini olishi kerak.  

Qusish  massalarida  qon  bo`lganda  bemorni  to`shagiga 

yotqizib,  zudlik  bilan  shifokorni  chaqirish  kerak.  Shifokor 

kelgunga  qadar  epigastral  sohaga  muz  qo`yish  mumkin,  Pulsni 

sanash va Arterial bosimni o`lchash kerak. 

Qusish  massalarini  yig`ish  uning  miqdori  va  tarkibini 

laboratorik  tekshiruvda  aniqlash  uchun  amalga  oshiriladi. 

Yig`ish  uchun  og`zi  keng  2  l  hajmdagi  va  qopqog`i  bo`lgan 

shisha  idish  qulay  hisoblanadi.  Agar  qusish  qaytalanadigan 

bo`lsa,  qusish  massalarini  alohida  idishlarga  yig`ish  kerak. 

Qusish  massalarini  shifokor  kelgunga  qadar  saqlash  kerak. 

Qusish  massalarini  zararlantirish  uchun  qopqoq  bilan  yopilgan 

idishga  quruq  oxakli  xlor  sepiladi  va  aralashtiriadi.  1  soatdan 

so`ng u kanalizatsiyaga oqiziladi.