|
MULOQOTI. BEMORLARNI BOGLOV XONASIGA VA
PALATALARGA ETKAZISH.
Jarrohlik operatsiyalari organlar va to'qimalarga mexanik
ta'sir ko'rsatishda, odatda kasal organini ochish va terapevtik
yoki diagnostik operatsiyalarni bajarish uchun o’tkaziladi.
Ushbu
ta'rif
"oddiy",
ochiq
operatsiyalarni
bildiradi.
Endovaskulyar, endoskopik va boshqalar kabi maxsus
operatsiyalar ham mavjud.
Jarrohlik aralashuvining asosiy turlari
Juda ko'p jarrohlik aralashuvlar mavjud. Ularning asosiy
turlari quyidagi mezonlarga muvofiq tasniflashda keltirilgan.
Bajarish muddati bo’yich tasniflash.
Bu tasniflash muvofiq shoshilinch, rejali va favqulodda
operatsiya turlariga bo'linadi.
a) Shoshilinch operatsiyalar bir necha soat davomida,
darhol tashxisdan so'ng amalga oshirish yoki hatto daqiqa
kechikish bevosita bemorning hayotiga tahdid yoki ahvolini
ogirlashishiga olib keleshi mumkin.
Shoshilinch operatsiyalar xususiyati to'liq va qisman
tekshirishga ba'zan imkon bermaydi bir bemor uchun hayot xavf
bor, deb hisoblanadi. Shoshilinch operaciyalardan maqsad ayni
paytda bemorning hayotini saqlab qolish va bunda bemorning
sogligini to'liq tiklanishi muhim bo’lmagan holatlardir.
Shoshilinch operatsiyalarga ko’rsatma bo’lib har qanday
etiologiyali qon ketishi, bo'g'ilish, qorin bo'shlig'ida o'tkir
yallig'lanish (o'tkir appenditsit, o'tkir xoletsistit, o'tkir pankreatit,
teshilgan oshqozon yarasi, bo'g'ilib churrasi, o'tkir ichak
tutilishi) holatlarida bajariladi. Shoshilinch operatsiyalar uchun
ko'rsatma bo’lib yiringli o'choq natijasida toksinemia bilan
bog'liq o'tkir infektsiya (xo'ppoz, flegmona, gangrena va boshq.)
septik va boshqa asoratlar hisoblanadi.
514
b) rejalashtirilgan operatsiyalar davolash natijasida deyarli
uning ijrosi vaqt bilan bogliq bo’lmaydi. Bunday
operatsiyalardan oldin bemor to'liq ko'rikdan o'tkazilib, eng
qulay fonda amalga oshrishda, boshqa organlar va tizimlarda
hamroh kasalliklarning remissiya davri yoki tegishli davodan
keyin bajariladi.
c) Shoshilinch kechiktirilga operatsiyalar. Shoshilinch va
rejalashtirilgan operatsiyalar o'rtasidagi oraliq holatda muddatli
amaliyot hisoblanadi. Ushbu operatsiyalar rejali operatsiyalarga
yaqin turadi, chunki bemor etarli ko'rikdan va zarur operatsiya
oldidan tayyorgarlikdan o’tadi va bu sohada mutaxassislar
tomonidan amalga oshiriladi.
Amalga oshirish bo'yicha tasniflash.
Barcha operatsiyalarini amalga oshirish maqsadiga ko'ra
ikki guruhga bo'linadi: diagnostic va davolash.
a) diagnostika operatsiyalari
Diagnostik operatsiyalarning maqsadi tashxisni aniqlashtirish,
jarayonning bosqichini aniqlashdir. Diagnostik operatsiyalar
qo'shimcha usullar bilan klinik tekshirish davomida to'g'ri
tashxis qo’yish imkoni bo’lmaganda, shifokor bemordagi
kasallikni to’liq aniqlamagamda to’gri davo muolajasini olib
borish maqsadida bajariladi.
Diagnostika operatsiyalari orasida biopsiya, maxsus va
an'anaviy jarrohlik turlarini ajratish mumkin.
Biopsiya. Jarroh tashxisni aniqlash uchun o’smadan
gistologik tadqiqotlar uchun biopsiya olinishidir.
Uch xil biopsiya mavjud:
1. Ekscizion biopsiya. O’sma butunlay olib tashlanadi.
2. Incizion biopsiya. Gistologik tekshirish uchun o’smaning
bir qismi (organ) olinadi.
3. Punksion biopsiya.
Bu muolajani operaciya emas balki invaziv tekshiruv
usuliga kiritsa to’gri bo’ladi. Teri orqali igna yordamida
punksiya qilinadi va hujayralar va to'qimalarning qismidan
515
iborat igna shisha oynachaga olib gistologik tekshiruv uchun
yuboriladi, olingan suyuqlik esa sitologik tekshiruvga
yuboriladi. Ushbu biopsiya usuli bemor uchun eng oddiy va
zararsiz bo’lib eng aniq hisoblanadi.
Maxsus tashxis tekshiruv muolajalari
Ushbu diagnostic operaciyalarga endoscopic tekshiruv
usullari – laparo yoki toracoscopiya kiradi (endoskopik
ko'rikdan tabiiy teshiklar orqali -fibroezofagogastroskopya,
cistiscopiya va bronkoskopya usullari) va bu guruh endoskopik
ko'rikni o'z ichiga oladi.
Laparoskopik yoki torakoskopik tekshruvlar o’sma
jarayonini qaysi bosqichda ekanligini aniqlash uchun saraton
aniqlangan bemorlarda amalga oshirilishi mumkin. Bu maxsus
tekshiruv usullari bemorda shoshilinch xolatlarda (qon ketish)
amalga oshirilishi mumkin.
Diagnostika maqsadida an'anaviy jarrohlik operatsiyalari.
Ushbu muolajalar bemorni tekshirish davomida tashxisni
aniqlash imkoni bo’lmaganda bajariladi. Eng keng tarqalgan
amalga
diagnostik
laparotomya
hisoblanadi.
Bunday
operatsiyalar ham rejalashtirilgan, ham shoshilinch tartibda
amalga oshirilishi mumkin.
Jarrohlik
rivojlanishi
bilan
bemorlarning
tekshirish
usullarini takomillashishi bilan tashxis qo’yish uchun an'anaviy
jarrohlik usullari kamroq amalga oshiriladi.
b) Terapevtik operatsiyalar
Bemorning ahvolini yaxshilash uchun terapevtik
operatsiyalar bajariladi. Patologik jarayonga ta'siriga qarab,
radikal, palliativ va simptomatik davolash ishlari olib boriladi.
Radikal operatsiyalar
Radikal
operatsiyalar
kasalliklarni
davolash
uchun
bajariladigan operatsiyalardir. Jarrohlikda bunday operatsiyalar
ko'pchilikni tashkil qiladi.
Palliativ jarrohlik
516
Palliativ jarrohlik bemorning ahvolini yaxshilashga
qaratilgan, ammo bu kasallikni to’liq davolash maqsadida
bajariladi.
Ko'pincha
bunday
operatsiyalar
saraton
kasalliklarida, o'simtani tubdan olib tashlashning imkoni
bo'lmaganda amalga oshiriladi, ammo ko'plab asoratlarni
bartaraf etish orqali bemorning holatini yaxshilash mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
