Tibbiyot instituti talabalari uchun

59 rasm. Kalla suyagida
60 rasm. Kalla suyagida
kirish teshigi
chiqish teshigi
Agar so’qir yara paydo bo’lgan taqdirda ekspertga murdada o’qni izlab 
topishga to’g’ri keladi. Bu o’z navbatida meda-ichak trakti va qon tomirlari 
bo’shlig’ida suyuqlik bo’lgani va o’kni birlamchi yara kanalidan uzoqlashganligi 
tufayli anchagina qiyinchilik tug’diradi. Ba’zan shunday holatlar kuzatiladiki, 
bunda qorin bo’shlig’i jaroxatlangan taqdirda ham o’qni yurakdan topilishi 
mumkin. Shuningdek pastki yarim kovak venaga tushgan o’q qon oqimi bilan 
yurakka etib boradi.
Bunda o’q murdalarda rentgenologik tekshiruv orqali aniqlaniladi. Bundan 
190

---

tashqari, murdani kesib ko’rishning o’ziga xos usuli (qonni va qon uyushmalari 
kattaroq idishga solinib yig’ilgan qon tekshiriladi, mushaklar qavatma qavat kesib 
ko’riladi). Parenximatoz organlar yara kanaliga perpendikulyar holda kesiladi. 
Jabrlanuvchiga yordam ko’rsatishda operatsiya vaqtida qon uyushmalari orasidagi 
o’qni ajratib olishga alohida ahamiyat beriladi.
Yara kanali esa unda kiyim parchalari, soch, o’q dori va boshqa yot jismlarni 
topish maqsadida doimo tekshirilishi zarur.
Yara kanalini yo’nalishini aniqlash otish yo’nalishini aniqlashdagi savolga 
javob berishda katta ahamiyatga ega bo’lib, bu ayrim hollarda voqea sodir 
bo’lishda jabrlanuvchining otish paytida qanday holatda bo’lganligini bilishda 
yordamlashadi. Ba’zan o’q o’z yo’lida 15
0
dan kam burchak ostida to’siqqa 
uchraganda o’z yo’nalishini o’zgartirishi mumkin O’qning sapchib ketishi 
faqatgina qattiq jismlarga tekandagina emas (g’ishtli devor, daraxt, ko’prik, 
tugmalar), balki suvda ham kuzatilishi mumkin.
O’q qattiq jismlarga tekkanda ko’pincha deformatsiyalanib, uning uchish 
sharoiti o’zgaradi va natijada odatdagi o’q otar qurollaridan hosil bo’lgan yaraga 
o’xshamaydigan keng jaroxatlanish sodir bo’ladi.