Tibbiyot instituti talabalari uchun



Download 6,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet127/577
Sana14.02.2022
Hajmi6,49 Mb.
#448516
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   577
Bog'liq
sud-tibbiyoti iskandarov-a.i.-kuldashev-d.r. lot-1

Yara kanalini tekshirish
ham katta ahamiyatga ega. Tana muskullarida u 
chiziqli, yoriqsimon shaklda bo’ladi. Bu kesilish muskul tolalarining uzunligi 
bo’ylab o’tganda ko’zga tashlanadi. Boshqa holatda kesilish joylashganda kesilgan 
158


mushaklarning qisqarishidan yara urchuqsimon yoki oval shaklda bo’ladi. Bunday 
hollar tiriklik vaqtidagi yaralarda yoki qotib ulgurmagan murdalarda o’lgandan 
keyin jarohat etkazilganda kuzatiladi. Qattiq to’qimalarda (tog’aylar, muskul 
pardasi, seroz pardalar) yara kanali ta’sir qiluvchi predmetning u yoki bu darajada 
ta’sir qilish xususiyatlarini belgilaydi. Ba’zan tog’aydagi yara kanalining devorida 
parallel ko’tarmalar va egatchalar hosil bo’lib, bular jarohatlovchi vositaning 
ponasimon kesuvchi qismi relfini belgilaydi. Bu izlar sanchib kesuvchi 
vositalarning turini aniqlashda foydalanilishi mumkin. Qattiq ichki organlarda 
(yurak, jigar, buyraklar) perpendikulyar sanchilganda yara kanali sanchilgan vosita 
qirralarining shakli va sanchilgan qismining qalinligini aniq tasvirlaydi.
Sanchib-kesuvchi vositalar suyaklarni jarohatlashi ham mumkin. Bunda 
ularning kesuvchi ponasimon tomoni suyaklar pardasini kesishi va kompakt 
qismini tirnashi mumkin. Pichoqning uchi suyakga kirganda kesiklar paydo bo’ladi 
va bular kesuvchi predmet uchining xususiyatlarini aks ettiradi. Yassi suyaklarda 
kuchli urilganda tuynuksimon sinishlar kuzatiladi. Sanchuvchi-kesuvchi vositaning 
suyakka kiruvchi qismida ko’ndalang kesimi shakli va o’lchamlari ko’pincha 
suyak tashqi plastinkasidagi teshikka to’g’ri keladi. Suyakning singan joyidagi 
ichki plastinkasida hosil bo’lgan teshikni katta o’lchamga egaligi ko’rinadi.
Perpendikulyar sanchilgan teridagi kirish teshigining uzunligi taxminan 
vositaning kengligiga to’g’ri keladi. Ba’zan terining elastikligi tufayli uzunligi 
kamayishi ham mumkin. Buning kamayish darajasi kesuvchi yuzasining 
o’tkirligiga ham to’g’ridan to’g’ri bog’liq bo’ladi. Agar kesuvchi tomoni juda 
o’tkir bo’lgan taqdirda teri cho’zilmaydi. Bunda vosita olinganda xam yara 
teshigining uzunligi o’zgarmaydi. Agar jarohatlanish o’tmas ustara bilan 
etkazilgan bo’lsa teri yarasi uzunligining kamayishi 15-foizgacha etishi mumkin 
(Ratnevskiy A.N., 1968). Muhrasini bosish tufayli o’tkir tomoni kirganda yaraning 
uzunligi kamayadi. Yara kanalining yo’nalishi bo’ylab boshqa to’kimalarda 
kesilish uzunligini o’lchash tavsiya qilinadi. Sud tibbiyoti ekspertlarining 
ko’rsatishicha, sanchib-kesuvchi vositaning kiruvchi qismi kengligi teridagi 
yaraning uzunligidan katta bo’lmaydi.
159


Ba’zan kirish teshigi burchak ostida tarqaluvchi ikkita kesikdan tuzilganligi 
ko’rinadi. Ikkinchi kesuvchi vositani olishda sanchib-kesuvchi qurolni qo’shimcha 
burab kiritilganda yuzaga keladi. Shuning uchun ham bunday yaralarda qurolning 
uchi kiritilayotgandagi asosiy kesik hamda olinayotganda hosil bo’ladigan 
qo’shimcha kesilish farqlanadi (40 va 41 rasmlarga qaralsin). Agar qurolning tig’i 
va uchi buralmagan hamda bosilmagan bo’lsa jarohatlanish faqat asosiy kesikdan 
iborat bo’ladi.
Ekspertiza vaqtida qaysi kesik asosiy, qaysisi qo’shimchaligini aniqlash 
muhimdir, chunki faqat asosiy kesikning uzunligiga qarab, jarohatlovchi vosita 
uchining kengligi haqidagi fikrni aytish mumkin. Muhrasi ta’sirida paydo bo’lgan 
xarakterli izlarni topish kesilish asosiy ekanligini ko’rsatadi. Ba’zan qo’shimcha 
kesilish qurolning tig’i etkazgan asosiy kesikning chetlaridan biroz masofadan 
ketuvchi qo’shimcha kesilish ko’zga tashlanadi. Qo’shimcha kesikning oxiri 
ko’pincha o’tkir uchli bo’ladi. Qurolning uchi tanaga to’liq kiritilganda asosiy 
kesik bilan qo’shimcha kesilish chegarasida qurol uchining asosida terida 
travmatizatsiya maydoni paydo bo’ladi. Asosiy kesikning chetlarida zanglanish 
cho’kkanligi, jarohatlangan kiyim iplari va bo’lakchalarini topish mumkin. 
Qo’shimcha kesilishda bunday qoplamalar kesikning chetlarida odatda 
kuzatilmaydi. Yarani stereomikroskop yordamida to’g’ridan-to’g’ri tekshirilganda 
asosiy va qo’shimcha kesiklarning o’ziga xos xususiyatlari yaxshi ko’zga 
tashlanadi.
Shunday qilib, kesuvchi-sanchuvchi yaralarni quyidagicha farqlash mumkin:
a) sanchilish ta’sirida jarohatlanish:
1) o’tkir uchi bilan kesilgan joy;
2) tig’ining qiyshayib kesilishi;
3) muhrasining qirrasi bilan qiyshiq kesilishi;
4) tayanch qismi, sopi yoki cheklagich qismi ta’sirida jarohatlanish;
b) qurolni sug’urib olishda sodir bo’ladigan jarohatlanish:
1) tig’i bilan kesilishi tufayli;
2)muhrasining qirrasi bilan kesilishi;
160


3)sug’urib olishda o’tkir uchining sirg’anuvchan harakatidan paydo 
bo’lgan kesilish.
Yara kanalining uzunligi odatda qurol uchining kirish uzunligiga teng, yoki 
ko’pincha undan kalta bo’ladi. Ayrim hollarda ekspertiza vaqtida aniqlanuvchi 
yara kanali yumshoq to’qimalarga, masalan oldingi qorin devoriga sopining 
bosilishi tufayli qurol kirgan qismining uzunligiga qaraganda yara kanali uzun 
bo’lishi mumkin.
Ba’zan suyakdagi yara kanalida yoki uning atrofida qurolning ponasimon 
uchi sinib qolishi kuzatiladi. Shuning uchun ham buni tergovchiga qurolni turini 
aniqlash uchun yuborish zarur. Bunday siniq parchalari yarada yillab qolib ketishi 
va bular faqatgina to’satdan rentgenografiya yoki murdani kesib ko’rish paytida 
topilishi mumkin.
O’ziga xos jarohatlanish qaychi bilan etkaziladi. Qaychining har bir bo’lagi 
sanchib-kesuvchi hisoblanadi. Bir biriga qo’shilganda esa sanchuvchi vosita 
hisoblanadi. Ba’zan urganda qaychi ochilib ketadi yoki ikkala tomoni bir-biriga 
qo’shilib, bitta o’tkir uchli, ikkinchisi P-shaklli ikkita sanchib-kesuvchi 
jarohatlanish ko’zga tashlanadi. Qaychini ochilib ketishi va har ikkala tomonining 
bir-biriga kirib qolishi jabrlanuvchining tanasida sodir bo’ladi. Bunday hollarda 
yara kanali surilib ketadi.
O’tkir uchli shisha siniqlari ham sanchib kesuvchi ta’sir ko’rsatadi (42-
rasm). Bunda yaraning oxirlari ko’pincha «M»-harfi shaklida bo’ladi. Yaraning 
chetlari va chuqurligida singan shishaning mayda zarrachalarini topish mumkin.
Sanchuvchi va sanchib-kesuvchi qurollarning shakli va o’lchamlari 
to’g’risidagi savolni echishda jabrlanuvchining kiyimini tekshirish, shuningdek 
qandaydir plastik massasi yordamida yara kanalini to’lg’azish uchun nusxasini 
tayyorlashda parafin, «K» pastalar va boshqalardan foydaliniladi. Murda 
ekspertizasida yara kanalini tekshirishni engillatish uchun uni devorini formalinda 
qotirish bilan bir vaqtda taxminiy bo’yab ko’rish tavsiya etiladi.
161



Download 6,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   577




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish