Tibbiyot instituti talabalari uchun

15.12. Sud tibbiyoti tashxisini shakllanishi, tuzilish qoidalari va uni klinik 
tashxis bilan solishtirish
Sud tibbiyoti tashxisi birinchi navbatda ekspertning o’zi uchun zarurdir, 
chunki tashxisning shakllanishida uning vrachlik va ekspert sifatidagi fikrlashi 
rivojlanadi hamda tergov va sud tomonidan qo’yilgan savollarga asosli javoblarni 
tuzilishini engillashtiradi. Agar marhum o’lgunicha davolanishda bo’lgan bo’lsa, 
sud tibbiyotti tashxisini klinik tashxis bilan solishtirishga to’g’ri keladi. Nihoyat, 
tashxis tergovchi va sud uchun juda foydalidir, chunki u kasalliklar yoki 
jarohatlanishlarning tibbiy mohiyatining xususiyatlari to’g’risidagi ekspert 
xulosalarini qabul qilishni engillashtiradi.
Tashxis
– bu hozirgi zamon tibbiyot fanining bemorni holati va kasallikning 
moxiyati haqidagi vrachning qisqacha xulosasidir.
Shundan kelib chiqqan holda sud tibbiyoti tashxisi murdani 
tekshirilgandan keyin shu odamning o’limiga sababchi bo’luvchi kasalliklar yoki 
jarohatlanishlarni mohiyatini ifodalovchi hozirgi zamon tibbiyoti terminlari bilan 
ifodalanishidir. Tashhisning loyihasi murda kesib ko’rilgandan keyin birdaniga 
tibbiy hujjatlar ma’lumotlarini hisobga olgan (kasallik tarixi va boshqalar) va ular 
bo’lgan taqdirda tuzilishi zarur. Oxirgi tashxis ekspert tomonidan qo’shimcha 
tekshiruv natijalari (gistologik, sud-kimyoviy va boshqalar) olingandan keyin 
shakllantiriladi va xulosaga tergovchi savollariga javob berishdan oldin 
joylashtiriladi.
Sud tibbiyoti tashxisini tuzish O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash 
vazirligining 551 sonli buyrug’ida sud-tibbiyoti tashxisining tuzilish qoidalarida 
ko’rsatilgan. Hozirgi davrda tashxisni tuzilish asosiy qoidasi etiopatogenetik 
bo’lib, bu asosan 3 bo’limdan iborat:
1) asosiy jarohatlanish yoki kasallik;
501

---

2) asorati;
3) yo’ldosh kasalliklar yoki jarohatlanishlar.
Bundan tashqari, tashxisga xirurgik muolajalar (operatsiyalar), vaqti, 
o’tkazilishini kiritish tavsiya etiladi.
Shunday qilib, jarohatlanishdan o’lganda tashxisning umumiy sxemasi 
quyidagicha bo’lishi mumkin:
1) asosiy jarohatlanish va uning yaqinlashgan oqibati (qon quyilish, 
pnevmotoraks, qonni aspiratsiyasi va boshqalar);
2) asosiy jarohatlanish asorati;
3) asosiy jarohatlanish va uning asorati tufayli xirurgik muolajalar (ularning 
o’tkazilgan vaqti ko’rsatiladi);
4) yo’ldosh kasalliklar, jarohatlanishlar, holatlar.