Tibbiyot instituti talabalari uchun

Ob’ektiv tekshirish.
Bunda tashqi ko’rinishi (kiyimining holati, teri 
qoplamalari, jarohat borligi), xulqi (ko’zgaluvchanligi, ko’p gapliligi, agressivligi, 
uyquchanligi, o’zdan o’zi yig’lashi, odamlarga aralashmay qo’yishi), xushining 
holati (joyga, vaqtga va atrofdagilarga e’tiborsizligi), xotirasi, so’zlarning bir-
biriga bog’lanmasligi, tekstni o’qishda nutqining buzilishi kabi holatlarga alohida 
ahamiyat beriladi. Qon tomirlarining reaktsiyasi, pulsi, nafas olishi, ko’z 
qorachiqlarining holati va ularning yorug’likka reaktsiyasi tekshiriladi. Ko’ngil 
aynish, qusish, hiqichoq borligi kuzatiladi. Harakatlanish holatiga (harakatchanligi, 
tormozlanishi), imo-ishoralari, qadam tashlashi, turganda chidamliligi, yumuq 
ko’zi bilan egilganda qo’l panjalari, kiprigi va tilining qaltirashi ko’zdan 
kechiriladi. Ko’zdan kechiriluvchining aniq harakatlariga (erdan tangani olish, 
yumilgan ko’z bilan barmoqlarni burun uchiga tegizish) e’tibor beriladi.
Reflekslarning holati va og’riqni sezuvchanligi saqlanganligi o’rganiladi. 
Shundan keyin tekshiriluvchida nerv ruhiy buzilishlar (alahlash, gallyutsinatsiya) 
borligi ko’zdan kechiriladi.
409

---

Xulosa tuzish.
Alkogoldan mastlik holati bor yoki yo’qligini aniqlashda 
tibbiyot xulosasi asosida vrachning kuzatuvidan o’tkazilayotgan kishida topilgan 
klinik belgi muhim o’rin egallaydi. Taxminiy sinama natijalari qo’shimcha 
ma’lumotlar manbai bo’lib ko’zdan kechiriluvchi organizmida alkogol borligini 
belgilovchi yoki belgilamovchi sifatida qaraladi. Bunda vrach quyidagi 
xulosalardan biriga kelishi mumkin:
1) sinovdan o’tkazilayotganda hech-bir spirtli ichimlik iste’mol qilish 
belgilari topilmadi (pato-fiziologik holatlar yo’q, sinalayotganning xulqi 
to’g’ri, alkogolga kimyoviy sinamalar manfiy);
2) tekshirilayotgan davrda xushyor, ammo tekshiruv natijalari alkogol 
borligini ko’rsatadi (og’zidan alkogolni hidi kelishi, kimyoviy sinamalar 
alkogolga kuchsiz musbat);
3) engil mastlik darajasi (aqlining o’rtacha buzilishi, emotsional iroda 
doirasi, vegetativ tomir reaktsiyasi, harakat doiralarining o’rtacha 
buzilishi; kimyoviy sinamalarning alkogolga musbatligi);
4) o’rtacha darajadagi mastlik (aqliy jarayoni, tanqidiy qobiliyati, e’tibori, 
affekt holatining keskin kuchayishi yoki buzilishi, harakatining yo’ldan 
chiqishi, yurak-qon tomiri va oshqozon-ichak sistemalari funktsiyasining 
buzilishi; alkogolga kimyoviy sinamalar musbat);
5) og’ir mastlik darajasi (nerv sistemasining umumiy tormozlanish belgilari 
tufayli faqat bosh miya, po’stloq osti markazlarigina emas, balki 
uzunchoq va orqa miya funktsiyalarida ham muhim buzilishlar ko’rinadi; 
alkogolga sinamalar musbat; umumiy narkoz, koma holati; oqibati o’lim 
bilan tugallanishi mumkin).
Tekshiruv natijalariga asosan vrach o’z xulosasini «Mastlik holatini 
aniqlashda tibbiy ko’rik akti» shaklida tuzadi.