|
O’SIMLIK VA HAYVON ORGANIZMIDAGI ELEMENTLARNING MIQDORI Elementlarning organizmda taqsimlanishi… | | - alyuminiy, vismut, vanadiy, yod, kremniy, mis, marganes, molibden, nikel, qalay, simob, kumush, kuo’goshin, titan, xrom, ftor va rux.
| | | - mis, rux, marganets, alyuminiy, titan, kremniy va nikel
| | | - alyuminiy, yod, marganets, mis, nikel, kalay, kurgoshin, titan, xrom, ftor, rux va b.
| | | - alyuminiy, brom, yod, marganets, mishyak, mis, simob, kurgoshin, titan, xrom va rux.
| | | - 30 ga yaqin elementlar topilgan. Ularning ko’pchiligi oqsillar bilan bog’langan holda bo’ladi. Masalan mis, rux, temir va b. Kalsiy, natriy, kaliy, litiy konda ionli holda, oqsilga bog’lanmagan holda uchraydi
| | | - (inson tanasining 42%)-ko’pchilik mikroelementlar bor.
| | | - yod, molibden, kurgoshin, titan, ftor va rux.
| | | - rux, nikel, ozz mikdorda kobalt.
| | | - brom, yod, kremniy, titan, kurgoshin, xrom, rux.
| | | | | | - Tana skeletining o‘smasligi
| | | - Muskullarning taranglashuvi (sudorogi)
| | | - Anemiya, immun tizimining buzilishi
| | | - Terining jaroxatlanishi, bo‘y o‘smasligi, jinsiy yetilishining orqada qolishi
| | | - Arteriyalarning sustlashuvi, jigar faoliyatining buzilishi
| | | - Farzand ko‘ra olmaslik, skeletning o’smasligi
| | | - Xujayra o‘sishining sekinlashishi, kariyes
| | | - Havfli (злокачественная) anemiya
| | | | | | - Qand kassalligining kelib chiqishi
| | | - Skelet o‘sishining buzilishi
| | | | | | - Qalqonsimon bez ishining buzilishi
| | | - Mushaklar (yurak) sustligi
| KASB KASALLIKLARI - yomon mehnat sharoitlari va kasbga aloqador zararlarning organizmga ta’siri natijasida paydo bo’ladigan kasalliklar. Kasb kasalligining kechishi unga sabab bo’lgan zararli omillarning o’ziga xosligi, kuchi davomiyligi va ularning birgalikdagi ta’siriga bog’liq. Kasb kasalligi ishlab chiqarishning zararli omillarini hisobga olgan holda belgilanadi. Kasb kasalligining fizik(kasbga aloqador karlik, vibratsiya kasalligi, nur kasalligi, kesson kasalligi, balandlik kasalligi), biologik (infeksion va parazitar kasalliklar: brutsell yoz, kuydirgi) va kimyoviy omillar ta’sirida zaharlanish, ba’zi changlar bilan uzoq vaqt nafas olganda(pnevmokonioz, bronxit), shuningdek, jismoniy zo’riqqanda (nevrit, brusit) vujudga keladigan turlari farq qilinadi. - KASB KASALLIKLARI - yomon mehnat sharoitlari va kasbga aloqador zararlarning organizmga ta’siri natijasida paydo bo’ladigan kasalliklar. Kasb kasalligining kechishi unga sabab bo’lgan zararli omillarning o’ziga xosligi, kuchi davomiyligi va ularning birgalikdagi ta’siriga bog’liq. Kasb kasalligi ishlab chiqarishning zararli omillarini hisobga olgan holda belgilanadi. Kasb kasalligining fizik(kasbga aloqador karlik, vibratsiya kasalligi, nur kasalligi, kesson kasalligi, balandlik kasalligi), biologik (infeksion va parazitar kasalliklar: brutsell yoz, kuydirgi) va kimyoviy omillar ta’sirida zaharlanish, ba’zi changlar bilan uzoq vaqt nafas olganda(pnevmokonioz, bronxit), shuningdek, jismoniy zo’riqqanda (nevrit, brusit) vujudga keladigan turlari farq qilinadi.
BIOGEN ELEMENTLAR MIQDORI BILAN BOG’LIQ BO’LGAN KASB KASALLIKLARI … - alyuminiy bilan zaxarlanganda – alyuminoz
- uglerod (kumir kukuni) bilan zaxarlanganda – antrakoz
- kumush bilan zaxarlanganda – argiriya
- berilliy bilan zaxarlanganda – berillioz
- kremniy bilan zaxarlanganda – silikoz
- ftor yetishmovchiligida – kariyes, ortikchaligida – flyuoroz
- yod yetishmochiligida – buqoq kasalligi
- kalsiy yetishmovchiligida - osteoparoz, kariyes ortikchaligida buyrak va o’t pufakda toshlar hosil bo’lishi
- stronsiy ortikchaligida stronsiyli raxit
TURSUNZODA ALYUMINIY ZAVODI (Tojikiston) SILIKOZ… ARGIRIYA… KARIYES… A BUQOQ… FLYUOROZ… BERILLIOZ… NAZORAT UCHUN SAVOLLAR - NAZORAT UCHUN SAVOLLAR
- 1. Nima uchun gips qatlamlari qotadi?
- 2. Ishqoriy va ishqoriy metallar tuzlarining suvli eritmalari qanday muxitga ega bо‘ladi va nima uchun?
- 3. Nima uchun s-elementlarning birikmalari organizmda kо‘proq akvakompleks kо‘rinishida bо‘ladi? Qattiq va yumshoq kislota va asoslar nazariyasi asosida tushintirib bering.
- 4. Nima uchun vodorod oksilovchi-qaytaruvchi xususiyatiga ega bо‘ladi. Uning oksidalnish darajalari. Vodorodning xosil qiladigan bog‘ turlari.
- 5. Suvning organizm faoliyatidagi ahamiyati. Suvning qattiqligi va uni bartaraf qilish yо‘llari.
- 6. Nima uchun geliyni nafas olitsh aralashmalariga qо‘shib ishlatishadi
Vaziyatli testlar yechish - 1. U yoki bu elementlarning biogeokimyoviy muhitda konsentratsiyasini о‘zgarishi endemik kasalliklariga olib keladi.
Vaziyatli testlar yechish - Biologik membranalarning tarangligi tо‘qima ichi va tashqarisidagi biologik suyuqliklar tarkibidagi ionlar konsentratsiyasi va shuning natijasida vujudga kelgan osmotik bosimga bog‘liq bо‘ladi.
Vaziyatli testlar yechish - Bu element tirik mavjudotning barchasi uchun muxim bо‘lgan element. Uning konsentratsiyasi qonda kamayganda, u suyak tarkibidan yuvilib chiqadi va suyaklar mо‘rtlashib, qiyshaishga boshlaydi.
Vaziyatli testlar yechish - Bu element xujayra tashqari suyuqliklarining muhim elementi hisoblanadi. Uning ozgina bо‘lsada yetishmovchiligi osmotik bosim о‘zgarishiga va hujayradan tashqari suyuqlikning hajmi о‘zgarishiga olib keladi va hech qaysi element ionlari bu ion о‘rnini bosa olmaydi.
Vaziyatli testlar yechish - Bu element tibbiyotda kontrast
- modda sifatida ishlatiladi :
SAVOLLAR VA MASHQLAR - SAVOLLAR VA MASHQLAR
- KIMYO VA KIMYOVIY MODDALAR
- O’rganishdan maqsad Moddalarni kimyoviy birikma sifatida identifikatsiyalash va muxlatini aniqlash
- Har bir bobda toq sonli mashqlarda savollar hamda juft sonli mashqlarda muammolar keltirilgan. Savol va muammolarning yechimlari har bir bob yakunida taqdim etiladi. To’liq yechimlar esa o’qitish jarayonida topiladi
- 1.1 Quyida keltirilgan har bir so’z uchun alohida ta’rif yozing
- a. Kimyo
- b. Kimyoviy
- 1.2 Ikkita o’rtog’ingizdan (bu sinfda bo’lmagan) 1.1 atamalar bo’yicha fikrini so’rang. Javoblar sizni qoniqtiradimi?
- 1.3 Polivitaminlar to’ldirilgan shisha idishni oling va tarkib ro’yxatini o’qib chiqing. Ulardan 4 ta kimyoviysi qaysilar?
- 1.4. Quruq nonushta to’ldirilgan shisha qog’oz qutini oling va tarkib ro’yxatini o’qib chiqing.
- Ulardan 4 ta kimyoviysi qaysilar?
- 1.5 Dori qutingizdan topilgan bir necha buyumlar yorliqlarini o'qing. Qaysi qismlarda kimyoviy moddalar nomlari keltirilgan?
- 1.6 Idishlarni yuvish uchun ishlatiladigan maxsulotlar yorliqlarini o’qing. Ushbu maxsulotlar qandaynomdagi kimyoviy birikmalardan tashkil topgan?
- Vaziyatli masala 1.1 Ilmiy metod
- Quyida keltirilganlarga mosini tanlang: kuzatuv (K), nazariya (N), tajriba (T) yoki xulosa (X):
- a) Muolaja xonasida tahlil davomida hamshira bemornida pulsning kamayishi 30 marta/min. ligini qayd qildi.
- b) hamshira yaqinda jarohlik amaliyoti o’tkazilgan jarohat qizargan va shishganligini aniqladi.
- c) Qayta izlanishlar shuni ko’rsatdiki diyetada sodaning kamayishi AB tushishiga olib keladi.
- Javob:
- a. kuzatuv (K)
- b. nazariya (N)
- c. xulosa (X)
- Sinov 1.1
- Quyida keltirilganlarga mosini tanlang: kuzatuv (K), nazariya (N), tajriba (T) yoki xulosa (X):
- a. kofe ichish kechqurun uyg’oq holatda ushlab turadi.
- b. Agar kunduzi kofe ichishni to’xtatsam, kechqurun uhlash qobiliyatiga ega bo’laman.
- c. Men faqat ertalab kofe ichshga harakat qilaman
- MAVZUNING SHARHI
- 1.1 Kimyo va kimyoviy moddalar
- O’RGANISHDAN MAQSAD: Kimyo atamasi va kimyoviy moddalarni aniqlash
- -Kimyo-bu tuzilish,xususiyat,kimyoviy reaksiyalarining tarkibini o’rganadi.
- -Kimyoviy moddalar doim bir xil tuzilishga ega har qanday modda hisoblanadi va hamma yerda xususiyatlarni topadi (there are many mistaces)
- 1.2 Ilmiy usul: Olim kabi fikrlash
- O’rganishdan maqsad: Ilmiy uslub faoliyatini bir qismini tasvirlab berish.
- -ilmiy usubiy jarayon tabiiy hodisalarni boshlanishini tushuntirish,kuzatuvlar o’tkazish,nazariyalarni shakllantirish va amalga oshirishdan iborat.
- -takroriy tajribalardan so’ng, nazariyalarni to’g’ri yoki noto’g’riligi haqida xulosa chiqarish mumkin.
- 1.3 Kimyoni o’rganish: O’quv rejasi
- O’rganishdan maqsad: Kimyoni o’rganishda o’quv rejasini shakllantirish.
- - Kimyoni o’rganishda izlanishlar rejasida asosan tekstlar hisoblanadi va aktiv o'rganish shakllanadi.
- - O’rganishning maqsadini qo’llash va ishchi muammolar Misol, Izlanish, Tekshirish va savollar har bir bo’limning oxirida bor va siz kimyo konsepsiyasini o’rganishingiz mumkin.
- 1.4 Kimyoni o’rganish uchun asosiy matematik ko’nikmalar
- O’rganishning maqsadi
- Kimyoda qo’llaniladigan matematik tushunchalar sharhi: joy qiymat,musbat va manfiy sonlar,foiz,tenglamalarni yechish,grafiklar talqini va yozuv raqamlari bilan ilmiy namoyish
- ATAMALAR
- Kimyoviy moddalar-tarkibi va xususiyatiga ega bo’lgan moddalardir.
- Kimyo-moddalarning xususiyati,tarkibi va masalalar reaksiyalarni o’rganadi.
- Xulosa-Bir nechta eksprimentlar natijasida isbotlangan kuzatishni tushintirish.
- Tajriba-to’g’ri nazariyalarga asoslanadi.
- Nazariya-tushunchasi tabiiy hodisaning tekshirilmagan bir qismi
- Kuzatish-Axborotni qayd qilish va tabiiy hodisalarni yozish orqali bajariladi.
- Ilmiy usul-kuzatish,nazariyalarni kiritish,nazariyalarni sinovdan o’tkazish va asoslangan nazariyalar haqida xulosa chiqaradi.
- Ilmiy qayd qilish-katta-kichik sonlarni koeffitsientlarni qo’llagan holda yozish
Do'stlaringiz bilan baham: |
