Tibbiy kimyo javoblari

 

143) 

Каттик жисмларнинг  адсорбцияси. Фрейдлих тенгламаси.

 

Qattiq adsorbentlarda gazlar, bug‘, eritmada erigan modda zarrachalari adsorbsiyalanishi mumkin. Qattiq adsorbentlar 

tabiiy yoki sun’iy bo’ladi. 

Adsorbsiya jarayoni qattiq adsorbent

larning katta o‘lcham qiymatiga ega bo‘lgan tashqi yoki 

ichki sirt yuzalarida sodir bo‘ladi. Qattiq jismlardagi adsorbsiyani kristal panjaradagi bog’lanishlarning teng bo‘lmasligi 

hisobiga vujudga keladigan tortishish kuchlari maydonlarining mavjudligi bilan tushuntiriladi. Qattiq adsorbentning faol 

markazlarida bo‘rtib turgan qismlarida adsorbsiya ayniqsa kuchli bo‘ladi. Masalan, faollashtirilgan ko‘mir zarrasining 

bo‘rtib turgan uchlarida kislorodning adsorbsiyalanishi 

chuqur joylaridagiga qaraganda 4,5 marta tezroq boladi. G'ovak 

adsorbentlarda (faollangan ko‘mir, silikagellar, alumogellar va h.k.) adsorbsiya ularning ichki yuzalarida, kukun holidagi 

adsorbentlarda esa adsorbsiya ularning yuzalarida sodir boMadi. Adsorbsiya tezligi adsorbentning solishtirma sirt yuzasi 

(.S' ) (m2/kg, sm2/g) qiymatiga bog'liq. Solishtirma sirt yuzasi qancha katta bolsa adsorbsiya jarayoni shunchalik tez 

boradi. Adsorbent va adsorbatlarning o ‘zaro ta’sirlashuv tabiati adsorbatning konsent

ratsiyasiga (gazlar uchun bosim 

qiym

atiga) bog‘liq boMib, konsentratsiyaning kichik qiymatlarida kimyoviy (valent kuchlari), yuqori qiymatlarida esa fizik 

(Van-der-Vals kuchlari) omillar orqali amalga oshadi. Temperaturaning ortishi fizik adsorbsiyani kamaytiradi, chunki 

bunda adsorbsion qavatda molekulalarning harakati kuchayadi, adsorbsiyalangan molekulalarning orientatsiyasi 

buziladi, y a’ni desorbsiya kuchayadi. Shu bilan bir qatorda temperaturaning ko‘tarilishi, adsorbsiyalangan 

zarrachalarning energiyasini oshiradi, oqibatda, kimyoviy omillar kuchayishiga va adsorbsiya jarayonining tezlashishiga 

olib keladi. Temperaturaning adsorbsiyaga ta ’siri sistema kom ponentlari tabiati bilan belgilanadi. Masalan, ko‘pchillik 

gazlarning adsorbsiyasi temperatura ortishi bilan kamayadi. Shu bilan birga platina va O

2

 dan iborat sistema 

temperaturasi 

—185 °C dan +20 °C gacha o ‘zgartirilganda adsorbsiya jarayoni 10 marta ortadi. Bosimning ortishi bilan 

gaz va bug'lar adsorbsiyasi kuchayadi. Yuqori kuchlanish maydoniga 

ega bo‘lgan adsorbentlar sath yuzal

ari bilan, past 

kuchlanish maydonli adsorbentlar faqat faol markazlari bilangina adsorbsiya jarayonini ta’minlaydi. Adsorbsiyaga faqat 

adsorbentning tabiati emas, balki adsorbtivning tabiati ham ta’sir ko‘rsatadi. Masala

n, qattiq adsorbentlarda osonroq 

suy

uqlanadigan, ya’ni kritik temperaturasi yuqoriroq gazlar kuchli adsorbsiyalanadi.

 

Noelektrolit yoki kuchsiz elektrolit tabiatli gazsimon adsorbatdan iborat sistemalar uchun mos keladigan izoterma va 

uning empirik ifodasi G.Freydlix taklif etgan tenglama orqali ifodalanadi: 

---

@Mahmud_Yazdanov                                                   

Mahmud Yazdanov

     

[phone]  

                                                                                              

 

bu yerda p va c 

—

 adsorbatlarning muvozanat holatidagi bosim va konsentratsiya qiymatlari; K 

—

 adsorbatlarning 

bosimi yoki konsentratsiya qiym

ati birga teng bo‘lgan sistemalar uchun adsorbsiya kattaligi; K —

 adsorbent va 

adsorbatning tabiatiga va temperaturaga bog‘liq bo'lib, katta qiymat chegaralarida oczgaradi. Uning fizik ma’nosi p = 1 

kPa yoki c = 1 mol// 

bo‘lganda kuzatiladigan a = K tengli

gi orqali kelib chiqadi; 1/n 

—

 

adsorbsion ko'rsatkich bo‘lib, uning 

qiymati adsorbat tabiati va temperaturaga bog‘liq. Ko‘pincha uning qiymati 0,1 —

 1 orasida boiadi.