Tibbiy kimyo javoblari

6) 

р

 

–

 Elementlarning tibbiyotdagi ahamiyati. 

---

@Mahmud_Yazdanov                                                   

Mahmud Yazdanov

     

[phone]  

Biologik muhim p 

–

 elementlarga uglerod, azot, fosfor, oltingugurt, ftor, xlor, brom, yod lar kiradi.

                  

                 

Uglerod 

—

 organizmdagi barcha organik birikmalarning asosidir. U organizmga oziq-ovqat mahsulotlari bilan tushadi, 

shuningdek ic

himlik suvi bilan karbonatlar va bikarbonatlar ko‘rinishida o‘tadi. Organizmdan nafas chiqarish orqali 90% i 

chiqib ketadi. U asosiyUglerod 

—

 organizmdagi barcha organik birikmalarning asosidir. U organizmga oziq-ovqat 

mahsulotlari bilan tushadi, shuningdek 

ichimlik suvi bilan karbonatlar va bikarbonatlar ko‘rinishida o‘tadi. Organizmdan 

nafas chiqarish orqali 90% i chiqib ketadi. U asosiy makrobiogen elementlardan biridir. Organizmdagi miqdori 20,2% ni 

tashkil etadi. Uning 52% i oqsillar tarkibida bo iadi , 37% i DNK va RNK, fermentlar, gormonlar, vitaminlar tarkibida 

bo

’l

adi. 

O ‘pkaga uzoq vaqt ko‘mir changi kirsa, antrakoz kasalligi kelib chiqadi.

 

Azot

 

—

 makrobiogen elementlardan biri. Hujayraning asosiy tarkibi boigan protoplazma va yadro oqsil moddalardan 

tuzilgan. Oqsil azotsiz mavjud boimaydi, oqsilsiz hayot yo‘q. Oqsilning birlamchi tuzilishini aminokislotalar tashkil etadi.

 

Oqsil tarkibiga o‘rtacha 15—17% azot kiradi. Azot shuningdek, fermentlar, ko‘pgina gormonlar, vi

taminlar tarkibida 

boiadi. Tirik organizmda doimo hujayralarning buzilishi va qayta tiklanishi boradi. Azot odam organizmining 3% ni tashkil 

etadi. Odam organizmi azotni havodan emas, balki tarkibida azot boigan birikmalardan oladi. Uzoq vaqt oqsilsiz ovqatlar 

iste’mol qilish organizmda azot miqdori kamayishiga olib keladi. Aqliy mehnat bilan shug‘ullanadigan katta yoshdagi 

odamlar organizmidagi azotga b o’lg an ehtiyoji

  100 g, jismoniy mehnatda esa 130

—

150 g. Oqsillar hazm boiish 

jarayonida aminokislotalargacha parchalanadi. Aminokislot

alar o‘z

  navbatida oqsillar biosinteziga, boshqa moddalar 

energiya sarfiga va boshqa jarayonlarga sarf boiadi.Barcha antibiotiklar - tabiiy moddalar boiib, mikroorganizm- larni 

oidiradi yoki o‘sishini to‘xtatadi. Bu moddala

rning tarkibida ham azot boiadi.

Ko‘pgina dorivor preparatlar 

aminokislotalar, vitaminlar, gormonlar tarkibida azot hayot faoliyatiga zarur ko‘ rinishida bo’ladi.

 

Fosfor

 

azot kabi organizm uchun muhimdir. Organizmga o‘sim

- liklar orqali tushadi.Odam organizmida fosfor 1,16% ni 

tashkil etib, uning  

86% i qiyin eruvchi kalsiy fosfat ko‘rinishida suyak va tishlarda boiadi. Fosforning bir qismi yumshoq 

to‘qimalar tarkibiga kiradi. Fosfat kislota yuqori energetik birikmalar hosil bo’lishida asosiy rol o‘ynaydi (m

asalan, ATF, 

uglevod almashinuvida ham), DNK, RNK tarkibiga kiradi, fosfolipidlar, bufer sistemalar tarkibiga kiradi.Bir sutkada 

organizm 2,94 g fosfor talab qiladi. Uning katta qismi sut, go‘sht, parranda, baliq, non, sabzavotlar orqali organizmga 

tushadi. Bu mahsulotlardagi fosforning 

70% i organizmga so‘riladi.Kislorod ham makroelementlardan biri bo’lib, 

organizmda 65% ni tashkil etadi. U uglevodlar, oqsillar, barcha organlar, biologik suyuqliklar va boshqalar takribida 

bo’ladi. Kislorodga boy bo’lgan ke

ng tarqalgan modda suv hisoblanadi. Suv faqat hayotiy jarayonlar kechadigan 

muhitgina emas, balki kimyoviy biologik jarayonlarda ham faol ishtirok etuvchi moddadir. Kislorod karbonat kislota bilan 

birgalikda nafas olish va qon tomir harakati markazlarini i

shga soladi. U g‘ovvoslar, o‘t o‘chiruvchilar va tog‘ 

-kon 

qurilmalarida (nafas olish uchun) va tibbiyotda keng qo‘llanadi.