Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

Margimush (As) elеmеntining оdаm оrgаnizmigа ta’siri

Margimush As. Bu element odam va tirik organizmlar uchun za­

harlidir. Organizmda 1·10

­6

 % uchraydi. Zaharli element hisoblanadi. 

Havodagi miqdori 0,30 mg/m

3

 dan, suvda 

0,05mg/l dan oshmasligi kerak. Sanoat 

korxonalari chiqindilari bunday ifloslan­

ishga olib kelishi mumkin. Organizmga 

oziq­ovqatlar bilan kuniga 1 mg atrofida 

margumush tushadi. U asosan eritrotsit­

larda, taloqda, oqsil toʻqimalarida uchra­

ydi.  Organizmdagi  0,1–0,3  g  miqdori 

oʻlimga  sabab  boʻladi.  As  (III)  birikmalari  ­  arsenitlar  ferment  va 

oqsillarning ­SH guruhlariga ta’sir etib ularni ingibirlaydi:

Sulfigidril  guruh  vodorodi  margimush 

bilan almashinishi ferment konformatsiya­

si  oʻzgarishiga  va  faolligi  yoʻqolishiga  sabab 

boʻladi. Margimush birikmalaridan AsH

3 

­ ar­

sinning  zaharli  oqibatlari  kuchlidir.  U  gem 

faolligini ingibirlaydi. Buning natijasida erit­

rotsitlar  gemolizga  uchrab  buyrak  kanallariga 

tiqilib  qoladi  va  organizmning  sargʻayishiga  olib  keladi.  Arsenat 

ionlari ATF sintezini ingibirlaydi. Arsenat ioni mitoxondriyalarda 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

130

pirouzum kislotasining metabolizmini susaytiradi. Bu esa uglevod, 

aminokislotalar va lipidlarning metabolizmining buzilishiga olib 

keladi. Shuningdek uning organizmda ortishi “qora son” kasaligi­

ga olib keladi. 5.2­rasmda “Qora son” kasalligiga chalingan bemor 

oyoqlari  koʻrsatilgan.  Katta  miqdorda  zaharli  boʻlgan  margimush 

ozgina dozada yurak qon tomir faoliyatiga, qon ishlab chiqarishga 

ijobiy ta’sir koʻrsatadi.