Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

Simob (Hg) elеmеntining оdаm оrgаnizmigа ta’siri

Simob Hg. Yer poʻstlogʻida 7–10

­6

 % 

uchraydi.  Organizmda  1–10

­6

  %  simob 

boʻladi. Kuniga organizmga 0,002–0,005 

mg simob kiradi. Simob kumushsimon, 

yaltiroq  va  xona  haroratida  suyuq  ele­

ment. Metall holdagi simob va uning 

birikmalari juda zaharlidir. Simob tabiat­

da  noorganik  birikmalar  bilan  bir  qator­

da  organik  birikmalar  koʻrinishida  ham 

uchraydi, jumladan alkil, aren va alkaloid birikmalar koʻrinishida. 

Organik birikmalaridan metil simob, etil simob kabilar juda za­

harlidir. Simob tanaga simob bugʻlari orqali nafas olganda, teriga 

tushganda, yoki simob saqlagan ovqat yoki suv iste’mol qilinganda 

kirishi mumkin. Organizmda simob jigar, buyrak, taloq va oʻpkada 

toʻplanadi. Simobning organik birikmalari markaziy nerv sistemasi, 

yurak qon tomir tizimi, oshqozon, jigar, buyrak zararlanishiga olib 

keladi. Simob qalqonsimon bez faoliyatini buzadi.

 Simob ionlari oqsillar bilan mustahkam bogʻlanib, erimaydigan 

albuminli birikmalar hosil qiladi. Ular ichak, buyrakning ishini buzi­

lishiga olib keladi, natijada zaharli moddalar qondan chiqmaydi va 

oʻlimga olib keladi. Simobning zaharli ta’siri toʻqima oqsillari ning 

–SH sulfogidril guruhini, uning yuqori konsentratsiyalarida esa –

---

Tibbiy kimyo / 1  

125

NH

2

  va  –COOH  guruhlarini  ingibirlashi  bilan  bogʻliqdir.  Simob 

bilan zaharlanishda oshqozon ichak sohasida kuchli ogʻriq paydo 

boʻladi, qayd qilish kuzatiladi, axlat bilan qon ajraladi, oshqozon 

ichakda yara hosil boʻladi, nekroz kuzatiladi. Doimiy zaharlanishda 

soch, qosh, kiprik va tishlar toʻkiladi. Shilliq qavatlar, asab siste­

masi  zararlanadi,  moddalar  almashinuvi  buziladi,  qon  aylanishi, 

qalqonsimon bez faoliyati ishdan chiqadi, jismoniy rivojlanishning 

pasayishiga  olib  kelishi  mumkin.  Shuning  uchun  sanoatda  havo 

tarkibidagi simobning miqdori 1–10

­5

mg/m

3

 dan oshmasligi kerak. 

Zaharlanishda sut, tuxum oqsili iste’mol qilinadi, chunki, oqsil si­

mobni oshqozonda choʻktiradi

 

 

 

Kimyo va salomatlik