Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

2.6. Ko‘p atomli ionlar

Ionli birikmalarda kationlar yoki anionlardan biri koʻp atomli 

ionlardan tashkil topgan boʻlishi mumkin. Koʻp atomli ion umumiy 

ion zaryadiga ega boʻlgan, kovalent bogʻlar bilan bogʻlangan atom­

lar guruhidir. Koʻpchilik koʻp atomli ionlar metallmaslardan tashkil 

topgan, masalan, fosfor, oltingugurt, uglerod yoki azot kislorod bi­

lan kovalent bogʻlar orqali bogʻlangan. Deyarli barcha koʻp atomli 

ionlar anion boʻlib, 1

­

, 2

­

 yoki 3

­

 zaryadga ega. Faqatgina yagona 

koʻp atomli ion NH

4

+

 musbat zaryadga ega.

Gips 

CaSO

4

O‘g‘it 

NH

4

NO

3

Ca

2+

Sulfat ioni

Nitrat ioni

Ammoniy ioni

Ca

4

2-

NH

4

+

NO

3

–

2.4. rasm. Koʻp atomli ionlar

---

Tibbiy kimyo / 1  

45

2.7. Kovalent bog‘lanish

Elektron  juftlari  vositasida  hosil  boʻlgan  bogʻlanish  kovalent 

bogʻlanish deyiladi. Uning ikki turi mavjud:

• qutbsiz kovalent bogʻlanish;

• qutbli kovalent bogʻlanish.

Eektromanfiyliklari bir xil yoki elektromanfiyligi bir­biriga juda 

yaqin elementlar (elektromanfiylik farqi 0­0,4) atomlari oʻzaro birik­

kanda  qutbsiz  kovalent  bogʻlanishli  molekulalar  hosil  boʻladi.  Bu 

bogʻlanish  ikki  atom  orasida  bir  yoki  bir  nechta  umumiy  elektron 

juftlar hosil boʻlishi natijasida vujudga keladi. Elektron juftlar hosil 

boʻlishida ikkala atom ham ishtirok etadi. Shuning uchun har bir atom 

umumiy elektron juft hosil qilish uchun oʻzidan, albatta toq elektron­

lari bilan qatnashadi. Masalan, ikki atomli molekular H

2

, F

2

, Cl

2

, O

2

, 

N

2

, Br

2

, I

2

. Hosil boʻlgan umumiy elektron juft ikkala atomga teng 

tegishli boʻladi. Har birida bittadan elektroni boʻlgan ikki vodorod 

atomlari oʻzaro yaqinlashganda vodorod molekulasi (H

2

) hosil boʻla­

di.2.5­ rasmdavodorod molekulasini hosil boʻlishi keltirilgan.

2.5-rasm. Vodorod molekulasini hosil boʻlishi

Vodorod molekulasida bir juft elektron ikki yadro orasida aylan­

ib, elektron buluti fazoda ikkala atom yadrosiga nisbatan simmetrik 

taqsimlanadi. Har qaysi vodorod atomining radiusi 0,53 A ga teng. 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

46

Ftor atomining tashqi pogʻonasida 7 ta valent elektroni bor. Ftor 

molekulasi hosil boʻlishida toq elektronlar juftlashib, oktet holat vu­

judga keladi.