Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

mik hodisa deyiladi. Masalan, odamning kasalligi – bu termodin­

amik hodisadir, chunki, bu holatda odam organizmida harorat, bo­

sim, suyuqliklarning kimyoviy tarkibi (siydik, qon, me’da shirasi va 

hokazo), organizm vazni va boshqa parametrlar oʻzgaradi.

 

 

 

Kimyo va salomatlik 

 

Tana haroratining o‘zgarishi

Normal  tana  harorati  37.0°C  ga  teng,  (aniqrogʻi  36,6°C)  shu 

bilan  birga  u  individual  o‘zgaruvchandir.  Uning  o‘zgarishi  inson 

holatiga va kunning qaysi qismida oʻlchash olib borilayotganligiga 

bog‘liq.  Og‘iz  bo‘shlig‘i  harorati  36°C  teng,  kechqurun  18.00  va 

22.00 oralig‘ida esa u o‘zgaruvchan bo‘lib 36.1°C dan 37.2°C ga 

qadar ko‘tariladi.Harorat 37.2°C dan oshsa – bu kasallik dalolatidir. 

Koʻp jismoniy ish bilan shug‘ullanadigan insonlarning harorati bal­

and bo‘lishi kuzatiladi.

 Marafonchilarning tana harorati ham 39°C dan 41°C ga qa­

dar koʻtarilishi mumkin. Jismoniy harakat vaqtida organizmning 

energiya  hosil  qilishi,  uni  sarflanishidan  koʻproq  boʻladi.  Tana 

haroratining 3,5°C dan ortiq koʻtarilishi organizmning fuksiyasi­

ga salbiy ta’sir koʻrsatadi. Tana haroratining 40°C dan balandga 

koʻtarilishiga  gipertermiya  deb  ataladi  va  u  bezgakga,  ayniqsa 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

322

yosh bolalarda bosh miya faoliyatining buzilishiga olib keladi. Ter 

ishlab chiqarilishi kamayadi va teri issiq hamda quruq boʻlib qola­

di.Puls urishi va nafas olish tezlashib, qiyinlashadi. Odam bunday 

holatga komaga tushib qolishi mumkin. Bunda uning muhim ichki 

a’zolari ishdan chiqib organizmga katta zarar keltiradi va tezlik bi­

lan bu holatdan chiqarib olish talab etadi. Bunday holatlarda muz 

solingan suvli hammom yaxshi yordam beradi. 15.1­rasmda gipo­

termiya holati koʻrsatilgan.

319 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Marafonchilarning    tana  harorati  ham  39

o

  C  dan  41

o

  C  ga    qadar 

koʻtarilishi  mumkin.  Jismoniy  harakat  vaqtida  organizmning  energiya 

hosil qilishi, uni sarflanishidan koʻproq  boʻladi. Tana haroratining 3,5

o

C 

dan  ortiq  koʻtarilishi  organizmning  fuksiyasiga  salbiy  ta’sir  koʻrsatadi. 

O‘lim 

Gipertermiya

 

Bezgak

 

Gipotermiya

 

O’rtacha normal 

oraliq

 

         

319 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Marafonchilarning    tana  harorati  ham  39

o

  C  dan  41

o

  C  ga    qadar 

koʻtarilishi  mumkin.  Jismoniy  harakat  vaqtida  organizmning  energiya 

hosil qilishi, uni sarflanishidan koʻproq  boʻladi. Tana haroratining 3,5

o

C 

dan  ortiq  koʻtarilishi  organizmning  fuksiyasiga  salbiy  ta’sir  koʻrsatadi. 

O‘lim 

Gipertermiya

 

Bezgak

 

Gipotermiya

 

O’rtacha normal 

oraliq

 

Tana haroratining 28.5°C gacha tushib ketishi ekstremal gipo­

termiyaga  olib  keladi.  Bunda  tana  sovib,  rangi  oqarib,  yurak  ur­

ishining  me’yori  buziladi.  Harorat  26,7°C  dan  pasayib  ketganda 

odam hushidan ketadi, goh sekin, goho tez­tez nafas ola boshlaydi.

Bunda qondagi kislorod miqdori glukoza va tuzli eritmalar yubo­

rilishi bilan koʻtariladi. Ichakka issiq (37,0°C) suv yuborish ichki 

a’zolar haroratini koʻtaradi.

---

Tibbiy kimyo / 1  

323