Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

6.3. Eritmani bo‘lib-bo‘lib va  

sistematik analiz qilish

Aniqlanishi kerak boʻlgan ionlarni spetsifik reaksiyalardan foy­

dalanib tekshirilayotgan eritmaning alohida ulushlarida bevosita 

aniqlash boʻlib - boʻlib analiz qilish deyiladi. Lekin hamma ionlar 

uchun  xos  reaksiyalar  yoʻq.  Eritmadagi  ayrim  ionlar  ikkinchisini 

topishga xalaqit beradi. Masalan, Ba

2+

 ioni Ca

2+

 ni topishga xalaqit 

beradi. Bunda har bir ionni topishdan oldin uning topilishiga xalaqit 

beradigan boshqa ionlar oldindan topiladi va eritmadan ajratiladi. 

Yuqoridagi misolda agar eritmada Ba

2+

 va Ca

2+

 ionlari boʻlsa, Ba

2+ 

ionini toʻliq choʻktirib ajratib olinadi. Buning uchun Ba

2+ 

ioni uchun 

xos reaksiya, ya’ni K

2

Cr

2

O

7

 bilan sariq choʻkmani hosil boʻlishi­

dan foydalaniladi. Choʻkmadan ajratib olingan eritmada Ca

2+

 ioni­

ni (NH

4

)

2

C

2

O

4

 ta’sirida topish mumkin. Oq CaC

2

O

4

 choʻkmasining 

hosil boʻlishi eritmada Ca

2+

 ioni borligini bildiradi:

Ca

+2

 + (NH

4

)

2

C

2

O 

4

= CaC

2

O

4

 + 2NH

4

+

Demak, sistematik analiz qilishda ayrim ionlarni topish reak­

siyalari  bilan  bir  qatorda,  ularni  bir­biridan  ajratish  reaksiyala­

rini  oʻtkazishga  toʻgʻri  keladi.  Ajratish  reaksiyalarida  koʻpin­

cha  ajratilayotgan  ionlar  hosil  qiladigan  oʻxshash  birikmalarning 

eruvchanligi  bir­biridan  farq  qilishidan  foydalaniladi.  Masalan, 

Ba

2+

 ionini Ca

2+

ionidan  ajratish.  ВаСrO

4

 va CaCrO

4

  eruvchanlik 

(ВаСrO

4

=2,3∙10

­10

, CaCrO

4 

= 2,3∙10

­2

) larining har xilligiga asoslan­

gan va hokazo.

---

Tibbiy kimyo / 1  

141