Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

1.4. Kimyoviy formulalar

Kimyoviy birikmaning formulasi uni tashkil etgan elementlar­

ning kimyoviy belgilaridan tuzilgan. 118 ta elementning kimyoviy 

belgisi D.I. Mendeleyevning elementlar davriy jadvalida keltiril­

gan. Moddaning tarkibiga kiruvchi elementlarning kimyoviy belgi­

lari bilan ifodalash natijasida moddaning kimyoviy formulasi hosil 

boʻladi. 

Kimyoviy formula berilgan modda molekulasi tarkibiga qanday 

atomlar, qancha miqdorda kirishini koʻrsatadi. Murakkab moddan­

ing  formulasini  yozish  uchun  modda  qanday  kimyoviy  element­

lardan tuzilganligini va uning molekulasida har qaysi elementning 

nechtadan atomi borligini bilish lozim. 

Kimyoviy formulalar: 

– moddaning nomini; 

---

Tibbiy kimyo / 1  

17

– shu formulaga qarab, ayni modda oddiy yoki murakkab mod­

da ekanligini; 

– modda qanday elementlardan hosil boʻlganligini; 

– uning molekulasi tarkibiga har qaysi elementning nechtadan 

atomi kirganligini; 

– uning bitta molekulasini; 

– modda tarkibiga kiruvchi elementlar qanday ogʻirlik nisbatda 

ekanligini; 

– moddaning molekular massasini koʻrsatadi. 

Moddaning kimyoviy formulasi 2 xil boʻladi:

– eng oddiy formula; 

– haqiqiy yoki molekular formula.

Eng  oddiy  formula  molekuladagi  atomlarning  mutloq  sonini 

emas, balki har xil elementlarning atomlari soni orasidagi nisbat­

ni koʻrsatadi. Haqiqiy formula molekuladagi atomlarning haqiqiy 

sonini koʻrsatadi. Murakkab moddalarning eng oddiy formulasini 

chiqarish uchun uning ogʻirlik tarkibini va shu modda tarkibidagi 

elementlarning atom massalarini bilish kerak. Birikmaning haqiqiy­

formulasini topish uchun moddaning foiz tarkibi, uning molekular 

massasi va tarkibiga kirgan elementlarning atom massasi aniq boʻli­

shi kerak.