Тиббий биология ва генетика Тиббиёт олийгохи талабалари учун дарслик

Паразитологик ташхиси. Қорамол солитёрининг етилган бўғимлари мустақил равишда беморнинг анал тешигидан чиқиши мумкин, лекин ташқарига асосан бемор ахлати билан чиқади. Чувалчангни бачадони берк, шунинг учун бўғимнинг тери - мушак ҳалтачаси ёрилганда тухумлари бе­мор- нинг ахлатида бўлиши мумкин. Қорамол солитёрини етил­ган бўғими ўзига хос тузилган. Бачадон ён шохларининг сони 17-34 жуфт бўлади. Касал-ликнинг олдини олиш шахсий ва жамоат профилактикаларидан иборат.
Шахсий профилактикаси: ҳом ёки чала пишган гўштни истеъмол қилмас-лик, ҳом қиймани татиб кўрмаслик, ветеринария-санитария назоратидан ўтмаган гўштни овқатга ишлатмаслик. Жамоат профилактикаси: қорамол гўштини ветеринария-санитария кўригидан ўтказиш, одам ахлатининг ҳайвонлар ўтлайдиган жойларга тушишига йўл қўймаслик.
Чўчқа солитёри ёки илмоқли гижжа (Taeniasolium) тасмасимон шаклда бўлиб, одамнинг ингичка ичагида паразитлик қилади. Чўчқа солитёри чақирадиган касаллик тениоз дейилади. Тениоз барча чўчқачилик фермаларида тарқалган бўлиб, Айниқса чўчқа маҳсулотларини хом ёки чала пишириб ейиш одат тусига кирган жойларда кўпроқ учрайди.
Морфологик тузилиши. Чўчқа солитёри паразити таш­қи кўринишидаи қорамол солитёрига ўхшаб кетади (расм). Танасининг узунлиги 1,5 - 2 м,
баъзан 6 - 8 м гача бўлади. Сколексдаги 4 та сўрғичдан ташқари, хартумчаси-
да икки қатор жойлашган илмоқлари бўлади.



Расм Taeniasolium - Чўчқа солитёрини a- сколекси; b-гермофродит бўғими;
c-d-e-етилган бўғимлари;

Илмоқлари бўлгани учун чўчқа солитёрини қуролланган гижжа деб ҳам аташади. Бошининг давомида бўғимларга бўлинмаган ингичка бўйни бўлади. Стробиласи қорамол солитёрига ўхшаб бўғимлардан - проглоттидлардан

ташкил топтан, уларнинг сони 900 га яқин бўлади. Гермафродит жинсий тизими бошидан бошлаб 1м гача бўлган масофадаги бўғимларда тўлиқ ривожланган бўлади. Жинсий клоака бўғимларнинг ёнида, ўнг ёки чап томонида навбат Билан ташқарига очилади. Бундан ташқарии гермафродит бўғимларидаги тухумдонларнинг тузилиши Билан чўчқа ва қорамол солитёри фарқланади. Агар қорамол солитёрида тухумдон икки бўлакли бўлса, чўчқа солитёри тухумдонида эса учинчи қўшимча бўлакча ҳам бўлади.
Чўчқа солитёрининг етилган бўғимлари, қорамол солитёридан, бачадони ёнидан чиққан шохларнинг миқдори Билан ҳам фарқ қилади. Чўчқа солитёри бачадонидан чиққан ён шохларнинг сони 7-12 жуфтдан ошмайди. Бундан ташқарии чўчқа солитёрида етилган бўғимлар 4-5 та бўлиб узилади, шунинг учун улар фаол ҳаракатланмайди ва фақат бемор ахлати билан ташқарига чиқади (расм)