Тиббий биология ва генетика Тиббиёт олийгохи талабалари учун дарслик

Орнитодорус авлодига кирадиган турлари Айниқса катта аҳамиятга эга. Чунки Ornithodoruspapillipes — орнитодорус канаси кана қайталама терлама касаллигини тарқатади. Кананинг бундай юқумли касалликларни тарқатишини олимлардан Н. И. Латишев ва В. А. Москвинлар аниқлашган. 1924 йилда Н. И. Латишев ўзига қайталама терлама касаллигини юқтиради, яъни шу касалликнинг чақирувчиларини ташиб юрган канага ўзини чақ-тиради ва кананинг касаллик тарқатишини исботлайди. Орни­тодорус канаси Марказий Осие, Эрон ва Хиндистонда кенг тар-қалган. Улар кемирувчи хайвон инларида, ғорларда, пахса девор ёриқларида ва бошқа шунга ўхшаш иморатларда кўплаб
учрайди.

Морфологик тузилиши. Кана танаси узунчоқ бўлиб, бўлимларга бўлинмаган. Урғочисининг узунлиги 8 мм, эни 4,5 мм, эркагини узунлиги 6 мм, эни 3,5 мм бўлади. Улар тўк кулранг бўлиб, усти оч кулранг хитин билан қопланган. Оч кананинг хитин қавати буришган бўлади. Орнитодорус канасининг кўзи бўлмайди. «Боши» ёки хартумчаси кичкина бўлиб, тананинг олдинги қисмида, лекин қорин томонида жойлашган, шунинг учун кананинг орқа томонидан кўринмайди. Тўрт жуфт оёғининг узунлиги бир хил эмас, иккинчи жуфт oёғи бошқа оёқларига қараганда анча калта, тўртинчи жуфт оёғи узун бўлади. Жинсий тешиги биринчи жуфт оёғининг асосида, анал тешиги тана ўртасидан анча пастроқда жойлашган. Анал тешигидан бошлаб пастга қараб чўзилган, ботиқ чизиғи бўлади. Бунга аномаргинал чизиқ дейилади. Бу чизиқ ичига ботган кўндаланг постанал чизиқ билан туташади. Натижада ўзига хос бут куринишидаги нақш юзага келади. Маълумотларга қараганда бундай нақшлар аниқлашда дифференциал белги бўлиб хизмат қилиши мумкин. Урғочи каналар тухумини ёзнинг охирида ва кузда қўяди. Тухумдан уч жуфт юриш оёқли личинка чиқади. Личинка ривожланишини давом еттириш ичун қон сўриши зарур, сўнг нимфа даврига ўтади. Нимфанинг тўрт жуфт юриш оёқлари вастигмалари бўлиб, аммо ҳали жинсий тешиги ривожланмаган бўлади. Орнитодорус канаси ривожланиши давомида 3 - 5 та нимфа даврини ўтайди. Нимфа туллаб, вояга етади. Каналар касалланган одам ёки хайвонлар қонини сўрганида, касаллик қўзғатувчиларни ўзига юқтириб олади. Кана танасида касаллик кузратувчилари—спирохеталар йиллаб сақланади. Каналар соғодамни чаққанда унга спирохеталарни юқтиради.

Касалликнинг юқиши инокуляция (ифлосланган оғиз апарати) орқали ҳамда контаминация йўли билан кузатилади. Аргазидалар қон сўраётганда, коксал безларининг махсулоти ажралиб туради. Бу мaҳcyлотда кўп бактериялар бўлиб, спирохеталар тери ва шилимшиқ пардалар орқали одам ва ҳайвонларга юқиши мумкин. Орнитодорус канаси касаллик қўзғатувчисини трансовариал тарзда хам юқтириши мумкин Кана кайталама терляма касаллиги табиий манбайи трансмиссив касалликлар жумласига киради.
Argaspersicus аргас авлоднинг типик вакили ҳисобланади. Бу кана қушлар орасида спирохетоз касалликларини тарқатади. Бу янги тухумдан чиққан қушларда спирохетоз-фалаж ва ярим фалаж оқибатларига олиб келадиган касалликдир. Касаллик шу сабабдан паррандачиликка катта зиён келтиради.
Тана тузилиши аргас каналарга хос бўлиб, тухумсимон шаклда бўлади. Ранги тўқ жигарранг ёки тўк қизил бўлиб, танасининг четида ўзига хос ранги (бахяси) бўлади. Кузатишларга қараганда одамга касаллик юқмайди, лекин чаққан жойи қизариб, шу жойда тошмалар ва яралар ҳосил килиши мумкин.