|
Ташхиси. Паразитологикташхиси: беморларнинг ахлати текширилиб, анкилостома тухумларини аниқланишидан иборат. Шахсий олдини олиш чоралари: шахсий гигиенага риоя қилиш, сабзавот ва кўкатларни қайноқ сувда ювиш, ҳовуздаги сувларни қайнатиб ичиш ваҳоказо. Анкилостомидоз тарқалган жойда оёқяланг юриш ва ўтда ётиш ман қилинади.Жамоат олдини олиш чоралари: анкилостома тарқалган жойларда ахоли ўртасида мунтазам равишда оммавий дегельминтизация ўтказилади ва одам ахлатининг ташқи муҳитга тарқалишига қарши чоралар кўрилади.
Трихинелла (Trichinellaspiralis). Одам ҳаёти учун хафли бўлган трихинеллёз касаллигининг қўзғатувчисидир. Трихинелла одамларда, шунингдек каламуш, чўчқа, мушук, ит, бўрсиқ, ва бошқа ҳайвонларда паразитлик қилади. Вояга етган трихинелла ингичка ичакда, личинкалари кўндаланг тарғил мушакларда яшайди.
Морфологик тузилиши. Вояга етган трихенелла сочга ўхшаш бўлиб, танасинипг орқа қисми бир оз йўғонлашган бўлади (- расм). Урғочи трихинелланинг узунлиги 3 -4 мм, эркаги эса калтароқ бўлиб, узунлиги 1,5 - 2 мм бўлади. Оғзи танасининг бош томонида жойлашган бўлиб, лаблари бўлмайди. Трихинелла айрим жинслидир. Уларнинг тизими аскариданики сингари найсимон тузилган. Урғочиларида жинсий- тизими ток бўлиб, жинсий тешиги танасининг олдинги учдан бир қисмида очилади. Эркак трихинеллада спикуласи бўлмаганлиги билан аскаридадан фарқ, қилади.
аb
Расм а-трихинелла урғочиси ; b-кўплаб трихинелла личинкалари бўлган мускул тўқимасининг кесимии
Ривожланиш цикли. Паразит ривожланишнинг ҳамма даврларини ташқи муҳитга чиқмасдан, хўжайини организмида ўтказади. Вояга етган чувалчанг қиска муддат хўжайини ингичка ичагида яшайди. Бу жойда уруғланиб, сўнгра эркаклари ўлади,уруғланган урғочилари бош томони билан ичакнинг шиллиқ қаватини тешиб, ичак деворига кириб, тирик личинкалар туради. Урғочилари ичакда 1,5 - 2 ой яшайди, бу муддатда ҳар бир урғочи трихинелладан 2000 га яқин личинка чиқади. Личинкалар лимфа оқими билан қон айланиш тизимига ўтади ва қон орқали бутун организмга тарқалади. Личинкалар кўндаланг тарғил мушакларда тўхтаб, мушак толалари ичига кириб олади. Бу жойда мушак трихинеллалари спирал шаклида ўралиб, атрофида капсула ҳосил қилади.
Капсулага sралган трихинеллалар бир неча йил тирик туради, лекин ривожланмайди. Олти ойдан кейин капсулага оҳак тўплана бошлайди. Капсулага ўралган трихинелла келгуси тараққиёти учун юқорида айтилган ҳайвонлардан бирининг ичагига ўтиши керак. Агар хўжайин трихинеллёзли гўштни еса, унинг ошқозон-ичак йўлида паразит вояга етади.
Одамга у кўпроқ чўчқа гўштидан юқади. Мушагида трихинеллалар бўлган чўчқа гўштини еган одам ўзига трихинеллёз касаллигини юқтиради.
Трихинеллёз табиатда манбалар ҳолида тарқалган. Уй ҳайвонларига алоқадор синантроп манбалар ва ёввойи фауна ҳайвонлари туфайли сақланиб турадигаи табиий манбалар тафовут қилинади. Синантроп манбаларда сичқон ва каламушлар асосий роль ўйнайди. Трихинеллёз туфайли ўлган кемирувчиларни coғ кемирувчилар еб касалланади. Бундай кемирувчиларни мушук ва бошқа этхўр ҳайвонлар ейди ва ўзига касалликни юқтириб олади . Кемирувчилардан касаллик чўчқалар орқали одамга юқади, чунки булар пайти келиб қолганда, касалланган каламушларни ейди. Табиий манбалардан одамга гижжа ёввойи тўнғиз ва айиқ гўшти орқали юқади. Трихинеллёз касаллигининг яширин даври 10-25 кун давом этади. Касалликнинг белгилари: қовоқ ва юзнинг шишиб кетиши, мушакларнинг қаттиқ оғриши,тобора ҳароратни баланд кўтарилиши ва эозинофилиядир. Личинкалар кўп миқдорда юққан бўлса, организмда тарқалаётган (миграция) вақтда оғир касалликка сабабчи бўлиб, кўпинча ўлимга олиб келади. Маалан, 10-15г зарарланган чўчқа гўштини ейиш ўлимга олиб келиши мумкин. Трихинеллёздан ўлиш асосан учта асоратлар туфайли кузатилади : миокардит, пневмония, ва менингоэнцефалит.
Паразитологик ташхис мақсадида одамдан икки бошли ёки дельтасимон мушаклардан гарпунчалар ёрдамида намуна олиниб, микроскоп остида курилади (биопсия).
2
РасмТрихинелла- Trichinellaspiralis. 1-биттакапсулаичидабиттатрихинеллаличинкаси; 2-биттакапсулаичидаиккитатрихинеллаличинкаси
Do'stlaringiz bilan baham: |
