Тиббиёт олий билимгохлари учун укув адабиёт в. М мажидов юкумли

Эпидемиологияси. 
Амёбиаз ҳам бошқа ичак юқумли касал-
ликларига ухшаш йуллар билан юқади ва тарқалади. Бемор ёки тухум 
ташиб юрувчилар ахлати орқали ташқарига чиқарилган Еп1. 
ЫзЫуИса тухумлари санитария ва гигиена қоидалари бузил-ган 
шароитда осонгина сув, озиқ-овқат, турли буюмлар ва қул орқали 
соглом одамларга 
ОРИЗ 
орқали юқади. Амёбиазнинг тар-қалишида 
пашшаларнинг роли ҳам катта. Иссиқ иқлимли жой-ларда, жумладан 
Урта Осиёда амёбиазнинг тарқалишига шароит қулай. Айниқса ёз-куз 
вакдларида ариқ сувини куп ичиш, ҳул мева, сабзавотлар куп 
истеъмол қилиш бу касалликнинг тарқалишига сабаб булади.
Патогенези. 
О
РИЗ 
орқали кирган амёба қистасидан йугон ичакда 
турт ядроли амёба чиқади ва у ичакда ва либеркюн безларида купая 
бошлайди ва протеолитик фермент (шиллиқ парда туқи-масини 
емир'адиган модда) чиқаради. ўалок булган тузима пар-чалари ва 
чиқариладиган шилимшиқ модда либеркюн безлари-нинг бушлирида 
йигилади ва натижада безнинг урнида кичкина абсқесс пайдо булади. 
Кейинчалик майда абсқессчалар ривож-ланиб бир-бирлари билан 
қушилиб катта булади. У ичакнинг мускул қаватигача чуқурлашиб 
боради. Абсқесс ёрилганда унинг ичидаги патос ичакка тушади ва 
чуқур яра ҳосил булади. Ана шу патоморфологик узгаришлар асосаи 
кур ичакда, 5 га ухшаш ичакда, камдан-кам турри ичакда юз беради. 
Ичакдаги яралар-нинг туби сариқ-яшил рангда булиб, четлари 
нотекис ва қизил булади. Яралардан оқиб чиқадиган қон аралаш 
шилимшиқ мод-дада куп микдорда амёбалар булади. Йугон ичак 
шиллиқ парда-си қисман шишган булади. Баъзи яраларнинг бита 
бошлагани ва ямоқ ҳосил булаётгани куринади. Баъзи ҳолларда ана 
шу абсқесс ва яралардан амёба ва бошқа микроорганизмлар жигар 
вена томири орқали жигарга тушиб абсқесс пайдо булишига сабаб бу-
лади.
Клиникаси. 
Жаҳон 
СОРЛИҚНИ 
сақлаш ташкилоти эксперт қуми-
тасининг тавсиясига кура амёбиазнинг асосаи 3 хили ажратилади: 1) 
ичак амёбиази; 2) амёбиазнинг ичакдан ташқи хили; 3) тери 
амёбиази.
Ичак амёбиазида инкубақион давр 20—30 кун давом этади. 
Касаллик купинча секин-аста бошланиб, беморнинг қорни ог-риб бир 
кунда 3—4 марта суюқ ичи кетади. Кейин қорип қаттиқ-роқ огрийди, 
кетма-кет кучаниқ безовта қилади, ахлатда шилимшиқ, йиринг ва қон 
куринади. Маълум кпқт утгач ахлат асосаи қон аралаш шилимшикдан 
иборат булади. Бсморнинг ахлати худди
203

---

малинадан к_илинган қуюқ мураббога ухшайди.' Беморнинг дар--, 
мони қуриб иштаҳаси бурилади. Ленин ҳарорати нормал булади. 
Йурон ичак пайпасланганда бемор огриқ сезади. Купинча амёби-азни 
бошланишидаги белгилари уз-ўзидан камайиб беморнинг аҳволи бир 
оз тузалади ва касаллик сурункали формага утади.
Амёбиазнинг хроник формасига касаллик белгиларининг вақ-ти-
вақти билан зуриқиб ва қайталаниб туриши (реқидив) харак-терлидир. 
Беморларнинг гоҳо-гоҳо қорни дам булиб огрийди, қул-дираб туради. 
Дам ичи кетади, дам қабзият безовта қилади. Ахлатда вақти-вақти 
билан шйлимшиқ ва қон куринади. Касаллик турли муддат оралаб 
зуриқиб ва қайталаниб туради. Зуриқиш баъзан аралаш-қуралаш ҳар 
хил овқатларни истеъмол қилиш оқибатида юз беради. Бошқа 
вақтларда сурункали амёбиаз са-бабсиз зуриқиши ҳам мумкин.
"Сурункали амёбиаз баъзан беморни кам безовта қилади. Бош-қа 
беморларда эса касаллик огир утади, бемор азоб чекади, озиб кетади, 
камк/энлик юз беради ва бошқа органларнинг фаолияти ҳам 
бузилади.