Тиббиёт олий билимгохлари учун укув адабиёт в. М мажидов юкумли

ёшли 
одамлардагига Караганда купроқ учрайди. Са-
вв 
'
•-

---

баби: 1) болалар организмида ҳимоя кучлари ҳали бир қадар 
ожизроқ булади; 2) болалар гигиена қоидаларига етарли риоя 
ўилмайди.
УИИ қузгатадиган микроорганизмлар озиқ-,овқат маҳсулотла-
рида ва одам организмида яшар экан, токсин ажратиб чиқаради. 
Огиз орқали кирган микроблар меъдадан ингичка ва йурон ичак-ка 
утади. Улар парчаланганида ҳам токсинлар ажралиб чиқади. 
Токсинлар ичак шиллиқ пардасини яллиглантиради, бунинг нати-
жасида ичак функқиялари бузилади. Токсин марказий ва вегета-тив 
нерв системага таъсир қилиб, уларнинг фаолиятини ҳам издан 
чиқаради. Токсикоз аломатлари пайдо булади. Сув-электролит-лар 
алмашинуви бузилиб организмда сувсираш аломатлари пайдо була 
бошлайди.
Шигеллалар йугон ичак шиллиқ пардасига кириб, у ерда ку-
паяди, натижада яллирланиш, дегенерақия, некроз бошланади. Шу 
билан бир вақтда дисбактериоз ҳолати юз беради. Ичакда типик 
эшерихиялар камаяди. Лактозанегатив ва гемолитик бакте-риялар 
купаяди. Кейинроқ йиринг ҳосил киладиган кокклар ва оқ-силларни 
чиритадиган микроблар пайдо булади.
Катта ёшли одамларда сальмонеллёз касаллиги авж олиши учун 
сальмонеллалар жуда куп булиши керақ Болаларда эса ка-саллик 
пайдо булиши учун уларнинг кичик дозаси ҳам кифоя қи-лади.
Сальмонеллёз патогенезида бактериемия ва токсемия ҳал қи-
лувчи ролни уйнайди. Сальмонеллёзнинг енгил хилида ҳам қисқа 
муддатли бактериемия булади. Огир шаклида бактериемия узоқ вақт 
давом этади.
Сальмонеллёз -асосан интоксикақия, гастроэнтерит ва огир 
ҳолларда сувсираш синдроми билан таърифланади.
Сальмонеллёз гастроэнтеритида ингичка ичакнинг пастки қис-ми 
ва йурон ичакда сув ва электролитларнинг сурилиши жуда камаяди, 
бунинг устига қусиш ва ич кетиш ҳисобига улар купги-на микдорда 
ташқарига чиқиб ҳам кетади. Қонда натрий, хлор, калий ионлари 
камаяди. 
Бунинг 
оқибатида 
марказий 
гемодинамика 
ва 
микроқиркуляқия 
издан 
чиқади, 
қон 
қуюқлашиб 
қолади— 
гемоконқентрақия ҳодисаси юз беради. Туқималарда гипоксия 
бошланади. Чала оксидланган метаболитлар тупланиб қолиб ме-
тоболик ақидоз авж олади, олигурия бошланади. Уткир ичак ка-
салликлари асосан интоксикақия, меъда-ичакнинг зарарланиши ва 
баъзан сувсираш синдромлари билан таърифланади.
Умумий интоксикақия синдроми эт увишиб қалтираш, иситма, 
дармонсизлиқ !аъзои баданни қақшаб огриши, бош орриги ва иш-
таҳанинг бурилиши билан таърифланади.
Бемор ўароратининг қанчалик баланд булиши ва қанча вақт 
давом этиши касалликнинг хилига боглиқ. Меъда-ичакнинг зарар-
ланиши синдроми гастрит, гастроэнтерит, энтерит, колит, энтеро-
колит, гастроэнтероколит белгилари билан таърифланади.
87

---

Гастритда беморнинг кунгли айнаб қайт қилади, эпигастрияда 
огриқ булади, иштаҳа бурилади.
Гастроэнтеритда бемор кунгли айнаб қусади, сал кейинроқ қорни 
оррийди ва ичи суради. Ахлати суюқ, ипир-ипир, сариқ-яшил рангда 
ва сассиқ булади. Қайта-қайта қайт қилиш ва ич суриш натижасида 
сувсираш ҳолати юз бериши мумкин.
Энтерит синдромида бемор қайт қилмайди, фақат шир-шир ичи 
суради, қорни орриши мумкин.
Колит синдромида қориннинг пастки қисми вақти-вақти билан 
бураб оррийди, тез-тез ва оз-оздан шилимшиқ ва қон аралаш ичи 
келади. Беморни кучаниқ безовта қилади. Пайпаслаганда йурон ичак 
қисқарган ҳолда аниқланади ва оррийди. Гастроэнтероколит синдроми 
кунгил айнаш, қусиш, қорин орриши ва ич суриши билан 
таърифланади. Бошланишда қориннинг ҳамма жойи симиллаб 
оррийди, кейинроқ пастки қисми бураб-бураб оррийди. Кучаниқ ҳам 
безовта қилади. Бемор ахлати бошланишда куп ва суюқ булади, 
кейин шилимшиқ ва қон аралашган ҳолда озгина-озгина-дан келади, 
пайпаслаганда йурон ичак тортишиб қолган ҳолда аниқланади. 
Энтероколит синдромида гастрит белгилари бул-майди.