Тиббиёт олий билимгохлари учун укув адабиёт в. М мажидов юкумли

УТКИР РЕСПИРАТОР КАСАЛЛИКЛАРДА БАЪЗАН УЧРАЙДИГАН 
БУРИЛИШ ҲОЛЛАРИ - КРУП СИНДРОМИ
«Круп» сузи ўиқилдоК яллигланиши натижасида хаво йули-нинг 
торайиб қолиши (.\иқилдоқ стенози)ни англатади. Круп синдромида 
бемор бола қув-қув йуталади, овози хириллайди ёки пичиллаб 
чиқади ва энг муҳими қийналиб нафас олади. Бу синдром купинча 
вируслар қузгатадиган респиратор касалликлар-да учрайди. Баъзан 
бошқа инфекцияларда ўам учраши мумкин. Круп синдромининг 4 
даражаси ажратилади:
I даражадаги крупда ҳиқилдоқ стенози унча куп булмайди 
ва бир неча соат давом этиши мумкин. Бундай ўолда нафас ор- 
ганлари зур бериб ишлаб туради, шунга кура организмда кисло 
род етишмаслиги ўолати булмайди.
II даражадаги крупда хдўилдоқ стенози яққол аниқл?.нади,
439

---

нафас жараёнида ёрдамчи мускулларнинг ҳаммаси иштирок эта-ди. 
Бундай круп баъзан бир кундан куп чузиладиган хуруж ку-
ринишида намоён булади. Бемор тез-тез нафас олади, тахикардия, 
қианоз аниқланади. Бола дам-бадам безовталанади. Организм-нинг 
кислород билан таъминланиши ва умуман газ алмашинуви қийин 
булади.
III
даражадаги крупда диқилдоқ стенози ва нафас етишмов-
чилиги белгилари яққол кузга ташланади: нафас олинаётганда 
Қовурка оралиқлари, умров суяги яқинидаги юмшоқ туқималар ичга 
тортилади, қианоз пайдо булади, бемор нафас рлганида .\аво 
упкасига кам етиб боради, шунинг учун бемор тез-тез нафас олади, 
безовталанади, терлайди. Пульс тез-тез ва сует уради. Юрак-
томирлар системаси фаолияти декомпенсақия томонига утади: 
тахикардия бошланиб, юрак кенгаяди, кичик қон айланиш дои-расида 
қон ҳаракати секинлашади, қонда кислород камайиши (гипоксемия) 
натижасида оксидланиш-қайтарилиш жараёни-сусайиб метаболик ва 
респиратор ақидоз ривожланади. 
IV
даражадаги круп (асфиксия)да бемор бадани кукимтир туе 
олади (қианоз). Кон босими пасайиб, бемор сулайиб ётади. У тез-тез 
юза нафас олади, вақти-вакди билан хушини йуқотади ёки мутлақо 
беҳуш булиб ётади. Нафас юза булгани сабабидан ўпкага ҳаво етиб 
бормайди. Нафас жараёни сустлиги сабабли ғ
г
пка углекислотадан 
яхши тозаланмайди. Брадикардия чуқурла-шиб боради ва ниҳоят 
юрак уришдан тухтайди. 
Круп бошланганида беморга зудлик билан бериладиган ёрдам 
нафас йуллари орқали ҳаво .ўаракатини равонлаштиришга қара-
тиЛади. ўиқилдоқ шиллиқ пардасининг шишини камайтириш, 
уНдаги йигилиб қолган яллигланиш экссудатдни йуқотиш ва ўи-
Қилдоқ мускуллари спазмини бартараф қилииг керак булади.
I даражадаги крупда бемор болани 5 минут иссиқ ваннада (сув 
аста-секин 39 гача иситилади) тутиб, кейин чойшабга ураб олинади. 
Шундай қилинганда периферик қон томирлар кенгайиб, ҳиқилдоқ 
шиллиқ пардасининг шиши камаяди. Купинча болани ваннага 
солишнинг узи кифоя булади, унинг аҳволи анча яхши-ланади. 
Боланинг ҳарорати юқори булса, ваннадан олдин ҳаро-ратни 
туширадиган дори берилади. Ванна қилиш имкони булмаса, 
горчичник қуйилади (ҳарорат баланд булмаса). Каттароқ ёшдаги 
болаларга горчиқа билан оёқ ваннаси қилиш мумкин. Болага иссиқ 
ичимлик берилади. Бу — балгамни кучиришга ёрдам беради. Бола 
овози яхши чиқмай қув-қув йуталиб турган булса пусти артилмаган 
қайноқ картошканинг буридан нафас олдириш керақ Бу усул анча 
яхши натижа беради.
Болада стеноз бошланганида (бунда у қуруқ йуталади ва овози 
йуқолади, товуш тирқиши олдида шилимшиқ тўпланиб долган 
булади) қайноқ сутни 2% ли сода эритмаси билан баб-бара-варига 
аралаштириб ичирилади. Бу суюқликни оз-оздан кетма-