Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

М е з е н х и м а л х ,у ж а й р а л а р в а у л а р н и н г д е р и в а т л а р и
х а м
с т а б и л х у ж а й р а л а р ж у м л а с и г а к и р а д и . М а ъ л у м к и , ф и б р о -
б л а с т л а р ва б и р м у н ч а ж у н т у з и л г а н м е з е н х и м а л х у ж а й р а л а р
ю к о р и д а р а ж а д а г и р е г е н е р а т о р ф а о л л и г и н и с а к л а б к о л а д и
ва б у л и н и ш ж а р а ё н и д а х а р х и л т у р д а г и х у ж а й р а л а р г а а й л а -
н и ш х у с у с и я т и г а э г а д и р . М а с а л а н , к о в у к д е в о р и ш и к а с т л а н -
г а н и д а м е з е н х и м а л х у ж а й р а л а р н и н г п р о л и ф е р а ц и я л а н и ш и н и
к у з а т и ш м у м к ин , бу п р о л и ф е р а ц и я м а х а л и д а у л а р ф и б р о б л а -
с т л а р г а т а б а к а л а н и ш б и л а н г и н а к о л м а с д а н , б а л к и х о н д р о - 
б л а с т л а р , о с т е о б л а с т л а р ва ёг х у ж а й р а л а р и г а х а м а й л а н и б
б о р а д и .
Э н д о т е л и а л х у ж а й р а л а р б и л а н силлик; м у с к у л хУ ж а^~
р а л а р и
х а м с т а б и л , я ъ н и б а р к а р о р э л е м е н т л а р д и р . Э н д о т е ­
л и а л х у ж а й р а л а р о д а т д а с е к и н л и к б и л а н я н г и л а н и б б о р а д и ,
т о м и р л а р з а р а р л а н г а н м а х а л л а р д а э с а у л а р т е з р е г е н е р а ц и -
я л а н а д и . Б а ч а д о н н и н г с и л л и к м у с к у л х у ж а й р а л а р и ж и н с и й
г о р м о н л а р т а ъ с и р и о с т и д а з ^ р б е р и б б у л и н и б б о р а д и ( п р о л и ­
ф е р а ц и я ) . М у с к у л т и п и д а г и т о м и р л а р з а р а р л а н г а н и д а х а м
с и л л и к м у с к у л х у ж а й р а л а р и зУр б е р и б к у п а я б о ш л а й д и .
П е р м а н е н т х у ж а й р а л а р
ж у м л а с и г а н е й р о н л а р , ске ле т м у -
с к у л л а р и в а м и о к а р д хУж а й р а л а р и
к и р а д и . М а р к а з и й н е р в
с и с т е м а с и н е й р о н л а р и х а л о к б у л г а н и д а у л а р н и н г с т р у к т у р а -
си т и к л а н м а й д и , л е к и н ш и к а е т а к с о н л а р г а е т г а н б у л с а ю ,
н е р в х у ж а й р а л а р и н и н г т а н а с и с а к л а н и б к о л г а н б у л с а , б у н ­
д а й м а х а л л а р д а а к с о н л а р р е г е н е р а ц и я л а н и ш и м у м к и н . Ак- 
с о н л а р у с и ши н и н г т е з л и г и к у н и г а 3 м м д а н 4 ‘м м г а ч а б о р и ­
ши 
а н и к л а н г а н . Б у н д а а к с о н у р н и н и н г с а к л а н и б к о л г а н
б у л и ш и мухим, а к с х о л д а а к с о н к и с м а н р е г е н е р а ц и я л а н а д и
ва у з ф у н к ц и я с и н и б а ж а р а о л м а й к о л а д и . А к с о н н и н г н о т у г р и
у с и б
б ор и ш и б и р к а н ч а ч а л к а ш
н е р в с т в о л л а р и
п а й д о
б у л и ш и г а о л и б к е л и ш и м у м к и н , м а н а ш у н д а й с т в о л л а р н и
а м п у т а ц и о н ё к и травматик н е в п о м а д е й и л а д и .
К а р д и о м и о ц и т л а р
в а 
с к е л е т
м у с к у л л а р и н и н г х у ж а й ­
р а л а р и х а м б у л и н и ш г а к о д и р э м а с , ш у м у н о с а б а т б и л а н бу 
х у ж а й р а л а р х а л о к б у л г а н и д а б и р и к т и р у в ч и т у к и м а э л е м е н т -
л а р и х и с о б и г а р е г е н е р а ц и я б о ш л а н и б , ч а н д и к х о с и л б у л а д и .
1§у о р г а н л а р д а х а м , х у д д и н е р в с и с т е м а с и д а г и д е к , р е г е н е -
р а ц и о н г и п е р т р о ф и я с а к л а н и б к о л г а н х у ж а й р а л а р д а г и ихти- 
с о с л а ш г а н т у з и л м а л а р м а с с а с и к а т т а л а ш и б б о р и ш и х и с о б и г а
руй б е р а д и ( х у ж а й р а ичи г и п е р п л а з и я с и ) ! М а с а л а н , м и о к а р д -
д а у л и б к е т г а н м у с к у л т о л а л а р и
у р н и д а
ч а н д и к х о с и л
б у л а д и , с а к л а н и б к о л г а н м у с к у л т о л а л а р и д а э с а у л ь т р а -
с т р у к т у р а л а р н и н г сони к у п а й и б ,
у л а р ( м и о ф и б р и л л а л а р )
к а т т а л а ш и б б о р а д и . Б у х о д и с а г и п е р т р о ф и я б и л а н д а в о м

---

э т а д и ,
я ъ н и б у н д а м у с к у л
т о л а л а р и у з а й и б , к а л и н л и г и ор- 
т а д и .
П а р е н х и м а т о з э л е м е н т л а р н и н г т у л а р е г е н е р а ц и я с и у л а р ­
н ин г р е г е н е р а ц и я г а н е ч о г л и к л а ё в д а т л и л и г и г а ва з а р а р л а н ­
г а н т у к и м а с т р о м а с и н и н г к а н ч а л и к с а к л а н и б к о л г а н л и г и г а
б о г л и к б у л и ш и н и т а ъ к и д л а б у т и ш к е р а к . М а с а л а н , ж и г а р з а ­
р а р л а н г а н м а х а л д а у н и н г р е т и к у л я р с т р о м а с и с а к л а н и б
к о л а д и г а н б ^ л с а , ж и г а р п а р е н х и м а с и т у л а р е г е н е р а ц и я л а -
ниб, о д а т д а г и ж и г а р б у л а к ч а л а р и х о с и л б у л а д и , г е п а т и т к а ­
с а л л и г и н и н г е н г и л х и л и д а а н а ш у н д а й х о д и с а к у з а т и л и ш и
м у м к и н . Г е п а т и т н и н г б ир т а л а й н е к р о з л а р б и л а н б и р г а д а ­
вом э т а д и г а н о гир х и л и д а б о ш к а ч а м а н з а р а к у з а т и л а д и , б у н ­
д а г е п а т о ц и т л а р г и н а э м а с , б а л к и с т р о м а э л е м е н т л а р и х а м
х а л о к б у л и б к е т а д и . А н а шу н а р с а с т р о м а н и н г к о л л а п с г а у ч ­
р а б , к е й и н ч а л и к б у е р д а ч а н д и к т у к и м а уси б б о р и ш и г а о л и б
к е л а д и . Б у й р а к б у р а м а к а н а л ч а л а р и н и н г э п и т е л и й с и н е к р о з ­
г а у ч р а б к о л а д и г а н н е к р о т и к н е ф р о з х а м я н а б о ш к а бир ми- 
с о л б у л и ш и м у м к и н . Б у н д а б а з а л м е м б р а н а с а к л а н и б к о л г а н
б у л с а , к а н а л ч а л а р э п и т е л и й с и т ^ л а р е г е н е р а ц и я л а н а д и . К а ­
н а л ч а л а р б а з а л м е м б р а н а с и е м и р и л и б к е т г а н х о л л а р д а э п и ­
т е л и й т и к л а н м а й д и , м а с а л а н , б у й р а к и н ф а р к т и д а а н а ш у н ­
д а й х о д и с а к у з а т и л а д и .
Т а с н и ф и .
Р е г е н е р а ц и я н и н г
с а б а б л а р и
ва 
м е х а н и з м и г а
к а р а б у н и н г у ч т а а с о с и й т у р и т а ф о в у т к и л и н а д и :
ф и з и о л о г и к ,
р е п а р а т и в в а п а т о л о г и к р е г е н е р а ц и я .
Ф И З И О Л О Г И К Р Е Г Е Н Е Р А Ц И Я
П а р е н х и м а т о з э л е м е н т л а р , ш у н и н г д е к о р г а н л а р стромаси
х у ж а й р а л а р и в а т о л а л и т у з и л м а л а р и н и н г т и н м а с д а н я н г и л а -
н и б б о р и ш и к р р и н и ш и д а о р г а н и з м н и н г бутун у м р и д а в о м и д а
б у л и б туради.
К о н х у ж а й р а л а р и х а м т и н м а с д а н я н г и л а н и б
б о р а д и . О д а м д а х а р к у н и к у п м и к д о р д а л е й к о ц и т л а р , э р и т -
р о ц и т л а р , б а д а н т е р и с и н и н г э п и т е л и а л х у ж а й р а л а р и ф и з и о ­
л о г и к е м и р и л и ш г а у ч р а б т у р а д и . Ш у б и л а н б и р г а у ш б у х у ­
ж а й р а л а р н и н г
т у з и л и ш и
б у з и л г а н и д а н
к е йи н 
х о с и л
б у ­
л а д и г а н м а х с у л о т л а р а в в а л г и д е к с т р у к т у р а л а р н и к у р и ш ё к и
х а ё т уч ун м у х и м с е к р е т л а р ( и ч а к ш и р а с и , ут п и г м е н т л а р и ,
г о р м о н л а р , с у т в а б о ш к а л а р ) х о с и л к и л и ш учун с а р ф л а н а д и .
О р г а н и з м д а б и р о н т а б у л с и н о р г а н ё к и т у к и м а й у к к и , у н д а
м и н у т с а й и н , с о а т с а й и н в а с е з и л м а с д а н т у р и б р е г е н е р а ц и я
ю з а г а ч и к м а й д и г а н б у л с ин . Ф и з и о л о г и к р е г е н е р а ц и я н а т и ж а ­
с и д а б а д а н т е р и с и , т и р н о к л а р , с о ч л а р т и н м а й а л м а ш и н и б б о ­
р а д и , и чк и о р г а н л а р н и н г х у ж а й р а л а р и я н г и л а н и б т у р а д и .

---

Р е г е н е р а ц и я н и н г э нг м у х и м м о р ф о л о г и и б е л г и л а р и х у ж а й ­
р а б у л и н и ш и д и р .
Ф и з и о л о г и к ш а р о и т л а р и д а х у ж а й р а и ч и д а г и т у з и л м а л а р
х а м а с т а - с е к и н я н г и л а н и б б о р а д и , я ъ н и у л а р д а т у хт о в с и з р е ­
г е н е р а ц и я б у л и б т у р ад и , ш у н и н г н а т и ж а с и д а н е р в ва м у с к у л
х у ж а й р а л а р и о р а д а н м а ъ л у м в а к т у т г а н и д а н к е й и н а в в а л г и
х у ж а й р а л а р б у л м а й , б а л к и б о ш к а ч а р о к х у ж а й р а л а р б у л и б
к о л а д и .
С у б ъ е к т н еч огл ик ёш б у л с а , ф и з и о л о г и к р е г е н е р а ц и я шу 
к а д а р ж о н л и р о к утади. О д а м ё ш и н е ч о г л и к к а т т а б у л с а , бу 
х и л д а г и т и к л а н и ш шунч а с е к и н л и к б и л а н б о р а д и , р е г е н е р а ­
ц и я н и н г с у н а ё т г а н и шу к а д а р к у п р о к б и л и н а д и . Б у н а р с а уз 
н а в б а т и д а ё ш г а а л о к а д о р и н в о л ю ц и я а с о с и д а ё т а д и .