Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

р з - у з и н и и д о р а этувчи
м е х а н и з м л а р г а в а
н е й р о г у м о р а л
й у л б и л а н и д о р а этувчи
м е х а н и з м л а р г а б у л и н а д и . У з - у з и н и
и д о р а этувчи м е х а н и з м к о н а й л а н и ш с и с т е м а с и н и н г у з и д а
б у л и б , ун ин г б о ш к а о р г а н в а с и с т е м а л а р б и л а н б о г л а й д и г а н
у з а р о а л о к а с и д а з о х и р б у л а д и . К о н а й л а н и ш и н и н е й р о г у м о ­
р а л й у л б и л а н и д о р а э т у в ч и к о н а й л а н и ш с и с т е м а с и н и н г р е ­
ц е п т о р м а й д о н л а р и ( м а с а л а н , к а р о т и т с и н у с , а о р т а р а в о г и ,

---

у п к а а р т е р и я с и ) , узунчок, ми я , г и п о т а л а м у с , б ош м и я н и н г э с ­
к и в а я н г и п у с т л о г и д а г и ю р а к - т о м и р л а р ф а о л и я т и н и б о ш к а -
р у в ч и м а р к а з , н е р в с и с т е м а с и н и н г т у р л и б у л и м л а р и д а ж о й ­
л а ш г а н п р е г а н г л и о н а р в а п о с т г а н г л и о н а р с и м п а т и к в а п а р а -
с и м п а т и к н е й р о н л а р и ш т и р о к э т а д и . К о н а й л а н и ш и н и н г ней- 
р о г у м о р а л й ул б и л а н и д о р а э т и л и ш и д а э н д о к р и н б е з л а р :
б у й р а к у с т и б е з л а р и , г и п о ф и з н и н г о р к а б у л а г и , б у й р а к л а р -
н ин г ю к с т а г л о м е р у л я р к о м п л е к с и м у х и м у р и н т у т а д и .
Ю р а к , т о м и р л а р ф у н к ц и я с и н и н г б у з и л и ш и , кон р е о л о г и к
х о с с а л а р и н и н г у з г а р и ш и , и д о р а э т ув чи м е х а н и з м л а р н и н г и з ­
д а н ч и к и ш и к о н а й л а н и ш и н и н г у м у м а н ё к и м а х а л л и й т а р з д а
б у з и л и ш и г а о л и б к е л и ш и м у м к и н .
К о н а й л а н и ш и б у з и л и ш и н и н г х а м м а т у р л а р и н и у л а р н и н г
с а б а б л а р и в а ю з а г а к е л и ш м е х а н и з м и г а к а р а б к у й и д а г и а с о ­
си й г у р у х л а р г а б у л и ш м умк ин :
1. К он т у л и ш у в и н и н г у з г а р и ш и м у н о с а б а т и б ил а н к у з а т и л а -
д и г а н б у з и л и ш л а р : а р т е р и а л ва веноз г и п е р е м и я , к а м к о н л и к .
2. 
Т о м и р л а р
д е в о р и н и н г
з а р а р л а н и ш и
ва 
т о м и р л а р
У т к а з у в ч а н л и г и н и н г у з г а р у в ч а н л и г и г а а л о к а д о р б у з и л и ш л а р :
а ) к о н к е т и ш и ( к о н а ш ) в а к о н к у й и л и ш и , б) д и а п е д е з йули 
б и л а н к о н к е т и ш и , в ) п л а з м о р р а г и я .
3. Г е м о с т а з в а к о н
р е о л о г и к
х о с с а л а р и н и н г
б у з и л и ш и :
а ) с т а з , б) т р о м б о з , в) к о н н и н г т о м и р и ч и д а к у п л а б ивиб 
к о л и ш и , г) э м б о л и я .
4. Ш о к .
5. Т у к и м а с у ю к л и г и м и к д о р и н и н г у з г а р и ш и .
»
Т О М И Р Л А Р Д А К О Н Т У Л И Ш У В И У З Г А Р И Ш И
М У Н О С А Б А Т И Б И Л А Н К О Н А Й Л А Н И Ш И Н И Н Г
Б У З И Л И Ш И
А Р Т Е Р И А Л Г И П Е Р Е М И Я
А р т е р и а л г и п е р е м и я ( а р т е р и а л т р л а ц о н л и к ) к ,о н н и н г арте­
р и а л с и с т е м а д а н о к и б к етиши о д а т д а г и ч а , н о р м а л д а р а ж а д а
с а к л а н и б к ,о л г а н и %о л д а ц н г а к а я ^ к е л и ш и к й п а й г а н ш ароит-
л а р д а б о ш л а н а д и .
Г и п е р е м и я б и р н а в м ' о с й а ш т и р у в ч и х о д и с а
б у л и б , н о р м а л в а п а т о л о г и к ш а р о и т л а р д а х а м куп у ч р а й д и .
У тгП^иатан у м у м и й б у л и ш и м у м к и н . Г и п е р е м и я к о н у м у ­
м и й м и к д о р и н и н г к у п а й и ш и г а ( ( йлеТораг а) ё к и к и з и л к он т а -
н а ч а л а р и ( э р и т р о ц и т л а р ) сон и к у п а й и б к о л г а н и г а
6
эритре мий> 
г а ) б о г л и к б у л и ш и
м у м к и н .
А к с а р и т а б и а т а н
м а х а л л и й
б у л а д и г а н г и п е р е м и я у ч р а й д и . С а б а б л а р и г а к а р а б унинг б и р
н е ч а т у р и т а ф о в у т к и л и н а д и :
1
) а н г и о н е в р о т и к ( н е й р о п а р а л и ­

---

т и к ) г и п е р е м и я ,
2
) к о л л а т е р а л г и п е р е м и я , 3) а н е м и я д а н к е ­
йин б о ш л а н а д и г а н г и п е р е м и я , 4) в а к а т г и п е р е м и я , 5) я л ­
л и г л а н и ш г а а л о к а д о р г и п е р е м и я ,
6
) а р т е р и о в е н о з й у л п а й д о
б у л и ш и г а а л о к а д о р г и п е р е м и я .
А н г и о н е в р о т и к г и п е р е м и я
н е р в л а р з а р а р л а н г а н и д а , м а с а ­
л а н , т о м и р л а р н и торайхир_увчи н е р в л а р ф а л а ж б у л и б к о л г а н
м а х а л л а р д а ё к и т о м и р л а р н и к е н г а й т и р у в ч и н е р в л а р т а ъ с и р -
л а н и ш и т у ф а й л и б о ш л а н а д и .
К о л л а т е р а л г и п е р е м и я .
Б у х и л д а г и г и п е р е м и я а с о с и й а р -
т е р и я г а т р о мб , ^эмбол т и к и л и б , т е ш и г и б е к и л и б к о л г а н д а
ю з а г а к е ла д и . Б у н д а й ш а р о и т л а р д а к о н ч е т л а б у т а д и г а н к о л ­
л а т е р а л т о м и р л а р г а к а р а б ю р а д и ; т о м и р л а р й у л и к е с к и н
к е н г а й и б , у л а р г а кон к е л и ш и к у п а я д и .
А н е м и я д а н к е й и н б о ш л а н а д и г а н г и п е р е м и я
а р т е р и я боси- 
л и б к ол иб , и ш е м и я п а й д о б у л и ш и г а о л и б к е л а д и г а н о м и л
(Усма, б ^ ш л и к к а й иг ил иб к о л г а н с у ю к л и к , б о г л а ш учун со- 
л и н г а н л и г а т у р а ) б а р т а р а ф э т и л г а н м а х а л д а ю з а г а к е л а д и .
Б у н д а т о м и р л а р ке ск и н к е н г а й и б , к о н б и л а н т у л и б - т о ш и б ту- 
р а д и к и , бу б и р т ом о н д а н , у л а р ё р и л и б , к о н к е т и ш и г а , и к к и н ­
чи т о м о н д а н , б о ш к а о р г а н л а р , м а с а л а н , б о ш м и я и ш е м и я с и г а
о л и б к е л и ш и му мк ин .
В а к а т г и п е р е м и я
б а р о м е т р и к б о с и м п а с а й и ш и н а т и ж а с и ­
д а п а й д о б у ла д и . У у м у м и й в а м а х а л л и й б у л и ш и м у м к и н .
Р о в в о с л а р
боси м 
ю к о р и
ж о й д а н
тёз~" к у т а р и л и б
ч и к к а н
м а х а л и д а ,
к о с м и к к е м а
г е р м е т и з а ц и я с и б у з и л и б к о л г а н п а й т ­
л а р д а а р т е р и я л а р б и р д а н ж у д а к е н г а й и б , к о н г а т у л и б к е т и ­
ши м у м к и н
( у м у м и й вакат г и п е р е м и я ) . М а х а л л и й вакат г и ­
п е р е м и я ,
м а с а л а н , Т 5 а д а н г а б о н к я л а р к у й и л г а н п а й т д а б а д а н
т е р и с и д а п а й д о б ула ди .
Я л л и г л а н и ш г а а л о к а д о р г и п е р е м и я
х а м м а д а н к у п у ч р а й ­
ди, у я л л и г л а н и ш н и н г д о и м и й б е л г и с и б у л и б х и с о б л а н а д и в а 
я л л и г л а н г а н ж о й г а кон к у п к е л и ш и м у н о с а б а т и б и л а н п а й д о
б у л а д и .
А р т е р и а л г и п е р е м и я н и н г о р г а н и з м у ч у н а х а м и я т и
г и п е р е -
м и я н и н г т у р и г а бог лик. Ч у н о н ч и , м а х а л л и й в а к а т г и п е р е м и я
я х ш и т а ъ с и р к у р с а т а д и , ч у н к и з а р а р л а н г а н о р Т а н г а з у р бе- 
ри б к о н о к и б к е ли ши н и т а ъ м и н л а й д и ? К о л л а т е р а л г и п е р е м и я
к о н с и з л а н и б
к о л г а н т у к и м а д а
н е к п о з
б о ш л а н и ш и г а
й ул 
к У й м а й д и г а н о м и л б у л и б х и с о б л а н а д и . Ш у б и л а н б и р г а г и п е ­
р е м и я у з о к д а в о м э т а д и г а н б у л с а , а р т е р и я л а р ё р и л и б , х а ё т
учун х а в ф л и д а р а ж а д а к о н к е т и б к о л и ш и м у м к и н . М а с а л а н ,
а н е м и я д а н ке йи н б о ш л а н а д и г а н г и п е р е м и я д а , в а к а т , к о л л а т е ­
р а л г и п е р е м и я д а а н а ш у н д а й х о д и с а к у з а т и л и ш и м у м к и н .
Л е к и н а р т е р и а л г и п е р е м и я н и н г о р г а н и з м у ч у н о д а т д а ж и д -
д ий б и р о к и б а т л а р г а о л и б б о р м а с л и г и н и а й т и б у т и ш к е р а к .

---

А р т е р и а л г и п е р е м и я д а н фарк. к и л иб ,
в е н о з г и п е р е м и я а к ­
с а р и табиатан у м у м и й б у л а д и , узок, д а в о м этади, б а ъ з а н эса
о р г а н л а р д а к,айтмас б у л а д и г а н ст рукт уравий в а ф у н к ц и о н а л
у з г а р и ш л а р г а о л и б к е л а д и .
В е н о з к о н ни н г д и м л а н и б к ол и ши
к о н о к и м и н и н г с е к и н л а ш у в и б и л а н б и р г а д а в о м э т и б боради- 
ки, бу н а р с а г и п о к с и я б о ш л а н и ш и г а , м и к р о ц и р к у л я т о р узан 
т о м и р л а р и у т к а з у в ч а н л и г и к у ч ай и б, ши ш п а й д о б у л и ш и г а
о л и б к е л а д и . В е н о з т у л а к о н л и к у м у м и й в а м а х а л л и й булиши 
му м к и н .